Fonksiyonel gastrointestinal sistem hastaligi’ (FGSH) , yapisal yada biyokimyasal anormalliklerin olmadigi ve altta yatan patofizyolojik mekanizmalarin çok iyi bilinmedigi , üst yada alt gastrointestinal sisteme (GIS) iliskin kronik yakinmalarla karakterli bir grup hastalik için kullanilan bir terimdir. Genellikle GIS yakinmalarini açiklayacak bir organik neden bulunmadiginda bu terim kullanilir. Ancak FGSH organik hastaliklarla beraber olabilir veya bir organik hastaligi izleyen dönemde gelisebilir. FGSH olgularinda genetik yatkinlik temelinde, çevresel ve psikiatrik faktörlerin etkisi ile santral sinir sistemi ile enterik sinir sistemi arasindaki iliski etkilenir. Sonuçta GIS motilitesi ve agrinin algilanmasinda olusan degisikliklerle semptomlar ortaya çikar. Bu grup hastaliklarin tanimlanmasi ve siniflandirilmasi semptomlara dayalidir ve belli araliklarla gözden geçirilen Roma kriterlerine göre siniflandirilmistir. Roma kriterleri ile yaklasik 24 hastalik 6 alt grupta siniflandirilmis olup, bu özetin konusunu alt GIS’in fonksiyonel hastaliklari olusturacaktir .
Irritabil Barsak Sendromu
Karinda rahatsizlik ve/veya agri yani sira diskilama ve barsak aliskanligindaki degisiklerle karakterli bir hastaliktir. Bati toplumlarinda adölesanlarin % 10-15’inde IBS semptomlarinin oldugu bildirilmektedir. Süregen ve alevlenmelerle giden bir seyir gösterir. Tabloya eslik eden diskilama bozukluguna göre kabizlik veya ishalin ön planda oldugu IBS olgulari tanimlanmistir. Asagidaki bulgular IBS ni akla getirmelidir (Tablo 1 - 2).- Haftada 3’den az diskilama- Haftada 3’den fazla diskilama- Sert diski- Yumusak-sulu diski- Acele tuvalete gitme gereksinimi- Diskinin tam bosaltilamama hissi- Mukuslu diski- Karinda siskinlik hissiIBS için tanisal kriterler ise söyle özetlenebilirEn azindan 2 aydir haftada bir tekrarlamak üzere asagidakilerin hepsi olmalidir1-Karinda rahatsizlik hissi veya agri ile birlikte asagidakilerin 2 veya daha fazlasinin birlikteligia-Yakinmalarin diskilama ile düzelmesib-Diski sikliginda degisiklikler ile baslangiçc-Diski formunda degisikliklerle baslangiç2- Semptomlari açiklayacak inflamatuar, anatomik, metabolik veya neoplastik hastaligin olmamasiIBS patofizyolojisinde çevresel sartlardan da etkilenebilen visseral hipersensitivite sorumlu tutulmaktadir. Tedavide hastaligin çocuk ve aileye anlatilmasi, kabizligi ön planda olanlar için kabizligin kontrolü, antidepresan ve serotonik ajanlarin denenmesi gündemdedir.
Diger yönlerden saglikli 6 aydan küçük bir bebekte, diskilamadan önce en az 10 dakika gerilme, çiglikla aglama, yüzde kizarma daha sonra yumusak diskilama ile karakterli bir fonksiyonel diskilama bozuklugudur. Diskilama sirasinda artan karin içi basinç ile es zamanli olarak pelvik kaslarin gevsememesi bozuklugun temelinde yatan problemdir. Gelisimsel süreç tamamlandiginda problem çözülecektir. Laksatif kullanimi ve rektal uyari yapilmasi gereksizdir.Fonksiyonel kabizlik
Haftada 2’den az sayida sert ve agrili diskilama kabizlik olarak tanimlanir. Kabizlik olgularinda fonksiyonel terimini kullanabilmek için organik nedenlerin iyi dislanmasi gerekmektedir.Öykü ve fizik muayenede fonksiyonel kabizlik düsündüren isaretler;• Mekonyumun dogumdan sonraki 48 saat içinde çikarilmis olmasi• Sert ve genis çapli diski• Diski tasmasi• Diskilarken agri-diskinin tutulmasi• Perianal fissür-diskinin üzerinde kan• Karin agrisi-istahsizlik• Diskilama hissi geldiginde saklanma-tuvalete gitmekten çekinme• Karinda diskinin palpasyonu-hafif distansiyon• Rektumun diski ile dolu olmasi • Anal ve kremesterik refleksin alinmasi olarak özetlenebilirFonksiyonel kabizligin temel nedeni diski tutma eylemidir. Diski tutma sonucu asagida tanimlanan süreç bir kisir döngü seklinde tekrarlanir.• Diski tutma-rektumda diski birikimi• Rektal duyarliligin azalmasi• Dis anal sifinkterin diskilama sirasinda uygunsuz kasilmasi• Diskinin geri itilmesi• Büyük miktarda sert diski• Diskilama sirasinda agri• Diski tutma• Zaman içinde rektumun genislemesi• Daha uzun süre ile diski tutabilme Kabizligin tedavisi 4 temel baslikta incelenebilir• Egitim• Birikmis diskinin bosaltilmasi• Yeniden birikmenin önlenmesi• Izlem• EGITIM• Kabizlik ve nedenleri konusunda ailenin bilgilendirilmesi-desteklenmesi• Tedavinin uzun süreli (6-24 ay) oldugunun belirtilmesi• Tuvalete zaman ayirma• Diyet önerileri; Lif, inek sütü, sivi• Hareket• BIRIKMIS DISKININ BOSALTILMASI• Lavman• Supposituar • Agizdan ilaç
Çocuklarda kabizlik ve diski kaçirmanin temel nedenidir.Bebeklikten adölesan yasa kadar degisik yas gruplarinda görülebilir. Haftada 2 kezden az genis çapta diskilama ve diskilamayi geciktirmek için pelvik kaslarin istemli olarak kasilmasi ile karakterizedir. Rektum diski ile doludur ve tasma seklinde diski kaçirilmasi olur. Huzursuzluk, karin agrisi, istahsizlik eslik eden diger bulgulardir. Birikmis diskinin bosaltilmasi ve uzun süreli olarak planlanan diski yumusaticilarla idame tedavisi önerilir. Problem çözülene dek siki tuvalet terbiyesinden kaçinilmalidir.Rektumda Diski Birikimi Olmaksizin Diski Kaçirma
Dört yasindan büyük çocuklarda,rektumda diski birikimi olmaksizin, sosyal olarak uygunsuz yerlerde diski kaçirilmasidir.Altta yatan organik bir hastalik yoktur.Genellikle davranissal problemlerle birliktedir. Egitim,düzenli tuvalete oturma ve bu davranisin ödüllendirilmesi, psikiatrik yaklasimlar problemin çözümüne yardimci olabilir.
Kaynaklar
1-Hyman EP, Milla PJ,Benninga AM et al. Childhood functional gastrointestinal disorders: Neonate-Toddler. Gastroenterology 2006;130:1519-1526.2-Raquin A, Lorenzo C, Forbes D et al. Childhood functional gastrointestinal disorders: Child-Adolescenti Gastroenterology 2006; 130:1527-1537.3-Corazziari E. The Rome Criteria For Functional Gastrointestinal Disorders: A Critical Reappraisal. J Ped Gastroenterol Nutr 2004; 39:S754-755.4-Taminiau JA, Bijilsma PB, Bennigna MA. Lower Functional Gastrointestinal Disorders in a Pediatric Population. J Ped Gastroenterol Nutr 2004; 39:S758-759.