Derleme

Cerrahi Girisim Sürecinde Çocuk Hastaya Yaklasim

10.4274/Jcp.11.35229

  • Seher Ünver
  • Meltem Yildirim

J Curr Pediatr 2013;11(3):128-133

Çocuklarda cerrahi süreç, kendileri ve aileleri için genelde hos olmayan ve zor deneyimleri içermektedir. Bu süreçteki çocuk, anksiyete ve stresi oldukça yogun yasar. Diger taraftan çocuk hastalar, ameliyat sürecine dogrudan etki eden oldukça karmasik konuma sahiptir. Çünkü çocuk hastanin bakimi sadece rutin cerrahi bakim prosedürünü ve ameliyathanedeki hasta bakimini içermez. Bunlarin yani sira, çocuk hava yolunu, anatomi ve fizyolojisini, çocuk gelisimini bilmeyi, çocuk ile ailenin bakimini üstlenebilmeyi gerektirir. Bu derleme, cerrahide çocuk hastalara iliskin göz önünde bulundurulmasi gereken farkliliklari ve ameliyat süresince dikkate alinmasi gereken bakimlari sunmak amaciyla hazirlanmistir. (Gün­cel Pe­di­at­ri 2013; 11: 128-33)

Anahtar Kelimeler: Cerrahi, çocuk, perioperatif bakim

Giris

Cerrahinin bir dali olan çocuk cerrahisi, prematüre yenidogan adolesan dönemdeki çocuga kadar genis bir yas araliginda hasta grubunu kapsamaktadir. Hastane ortami, çalisanlar, kullanilan malzemeler ve yapilacak islemler hastaneye yatan her gruptaki çocuk için birer bilinmezlik durumu olup; çocugun hastaneye ve tedaviye uyumunu, saglik çalisaniyla iletisimini ve ileriki hastane deneyimini etkileyebilmektedir. Hastaneye yatmaya ek olarak cerrahi bir girisiminin yapilacak olmasi, çocuk tarafindan daha fazla stresin yasanmasina neden olmakta; çocugu hem psikolojik hem de fizyolojik yönden daha fazla etkilemektedir (1-4). Ameliyatin çocuk üzerinde meydana getirdigi strese neden olan faktörler sunlardir: - Bedeninde meydana gelen olumsuz degisim, fiziksel bütünlügünün bozulmasi ve bunun sonucunda olusan agri ve rahatsizlik hissi - Aileden, güvendiklerinden ve sevdiklerinden ayrilma, aliskin olmadigi ve tanimadigi bireylerin yaninda bulunma - Bilinmezligin getirdigi korku - Sinirlamalarin olmasi - Kontrolün, otonominin ve yeteneklerin kaybi - Ebeveynlerinin olumsuz davranislari (asiri koruyuculuk, elestiri, empati ve çocukta yeterli kontrolü saglayamamak) (5,6). Bunlarin yani sira ameliyat olacak çocuklarin ailelerinin de stresini arttiran ve çocuklarina destek olmalarini engelleyen durumlar olabilmektedir. Bunlar; - Çocuklarinin bedensel olarak cerrahi hasara ugrayacak olusu ve buna bagli agri, yetenek kaybi, organ kaybi ya da ölüm gibi durumlarla karsilasma olasiligi, - Ebeveyn rolünde degisim, - Çocukla kurulacak iletisimde yetersizlik, - Yogun bakim ortami ve - Çocukta ameliyat sonrasi dönemde; bedensel, davranissal ya da emosyonel yönden meydana gelen degisimlerdir (5). Çocugun ameliyata yeterli hazirlanmasi, onunla etkili iletisimin kurulmasi ve gereken duygusal destegin çocuga verilmesi; ameliyattan olumlu sonuçlarin elde edilmesine katkida bulunacak ve ayni zamanda ailenin de bu hazirliga katilmasi ile ailenin kültürü, ameliyata dayanma gücü, önceki deneyimleri konusunda da bilgi edinilmesine yardimci olacaktir (1,2,3,4,5,6,7,2,3,4,5,6,7,8). Çocugun ameliyatina karar verilmesi ile baslayan ve ameliyata sonrasina kadar devam eden süreçte çocuk ve aile ile güven iliskisinin gelistirilmesi, bu sürecin sorunsuz olarak geçirilmesini saglamaktir (9). Hazirlik süreci içindeki bakim dönemlerine iliskin yaklasimlar su basliklar altinda ele alinabilir: a) Ameliyat öncesi hazirlik sürecinde yaklasim b) Ameliyata alinma ve anestezi indüksiyonu öncesi hazirlik sürecinde yaklasim c) Ameliyatin baslamasi ve ayilma sürecinde yaklasim. Ameliyat Öncesi Hazirlik Sürecinde Yaklasim


Çocuklarda Yaklasim

Çocuklarda yapilan ameliyatin basarili olabilmesi, teknik bilgi ve becerinin yani sira ameliyat öncesi hazirlik ve bakim gereksinimlerinin karsilanmasina baglidir. Ameliyata hazirlikta çocuklardaki durum, içinde bulunduklari gelisimsel dönemlere göre degisiklik gösterir (7,8,9,8,9,10). Yenidoganlar ve Süt Çocuklari: Bu dönemdeki çocuklar fiziksel ve duygusal her tür ihtiyaçlarini karsilayan ebeveynlerine ve diger bakicilarina karsi güven üzerine bir iliski kurar. Ameliyat nedeniyle bu bireylerden ayrilmak, tanimadigi, kendilerini sevdiklerinden ayiran, maskeli bireylerin oldugu bir ortama girmek onlar için kritik ve korku verici bir durumdur. Bu nedenle hazirlik asamalarinda çocuklarin ebeveynleri ya da bakicilari ile birlikte olmalari saglanmalidir. Ameliyathanede karsilasacagi ekibin üyelerinin, güven verici ses tonu ile çocuga firsat buldukça ziyarette bulunmalari, onlara dokunmalari ve güven verici iliskiyi kurmalari, bu dönemde çocugun hazirliginda önem tasimaktadir (9,10,11,10,11,12). Oyun Dönemi ve Okul Öncesi Dönem: Bu dönem, çocuklarin kendi otoritelerini ve kontrollerini kurduklari, ayni zamanda yaratici düsüncelerinin olusmaya basladigi bir dönemdir. Bu dönemde çocuk büyülü düsüncelere sahiptir ve soyut düsünemez. Ameliyatin kendisine verilen bir ceza oldugunu düsünebilir. Sözel açiklamalar yetersiz kalacagindan ameliyatla ilgili açiklamalar oyuncak bebek, ayi veya renkli resimler// üzerinde açiklanabilir. Zaman kavrami iyi gelismediginden zamanla ilgili açiklamalar ise olaylar üzerinden, fazla detaya girmeden yapilmalidir. Verilecek açiklayici bilgilerde resimler//in ve anlayabilecekleri terimlerin kullaniminda fayda vardir. Ameliyathaneyle ilgili açiklamalarda; odanin karanlik olmayacagi ve ameliyathanede yesil gömlek ve pantolon giymis, maske ve bone takmis kisilerin olacagi söylenir. Çocugun bu kisiler ile tanismasi saglanir. Eger varsa çocuklarin bebek oyuncaklarina ameliyathane kiyafetleri giydirilebilir. Çocukta somut düsünceler oldugu için ameliyat lambalari, aletler, tansiyon aleti, oksimetre, serum seti, anestezi maskesi ve balonu gösterilebilir. Bu uygulamalar sirasinda çocuk, soru sormaya tesvik edilmelidir (7,8,9,8,9,10,11,12,8,9,10,11,12,13). Çocukla konusurken ifadeler çok iyi seçilmeli, çocugun anlayabilecegi dilde ve açik ifadeler kullanilmali, tehdit edici ifadelerden kaçinilmalidir. Çünkü çocuklar, gelisimsel yas dönemlerine göre kullanilan tibbi terimlere farkli anlamlar yükleyebilir. Örnegin, kesme ifadesi yerine “küçük bir açiklik olusturmak” ifadesini kullanmak daha dogru olacaktir. Çocuklarin ölümü sonsuz bir uyku olarak algilamalari ve bu uykudan uyanamayacaklarini düsündükleri için “uyuma” kelimesi çocuk için ürkütücü olabilir. Bu nedenle çocuga ameliyat bittikten sonra uyanacagi, uyanacagi yerde doktor ve hemsirelerin olacagi, elinde serum takili olabilecegi, sargi ile ameliyatta yapilan açikligin kapatilmis olacagi belirtilmelidir. Çocugu avutmak için kaygiyla yalan söylemek, bazi seyleri anlatmamak ve gizlemek, çocukla kurulmasi gereken güvene dayali iliskiyi bozacaktir (2,3,4,5,3,4,5,6,7,8,9,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14). Okul Dönemi: Bu dönemde açiklamalar, oyuncak bebek ya da maket üzerinde gösterilerek yapilabilir. Çocukta kontrol kaybi, beden hasari ve ölüm korkusu oldugundan, açiklamalar bu özellikleri dikkate alinarak yapilmalidir. Terapötik oyun yöntemiyle çocuk, hastaneye yatmasinin ve ameliyat olmasinin nedenini daha iyi anlayabilir ve bunlarin neden oldugu stresle daha etkili bas etmeyi ögrenebilir. Bu oyun yöntemiyle egitimler, çocuklarin bir arada olacagi grup egitimi halinde de olabilir. Gruplar küçük tutulmalidir. Çocuklarin anksiyeteli ya da stresli oluslarina göre 30 dk ya da daha az süre içinde egitimler tamamlanmalidir. Bu egitimlerde de yine maketler, kuklalar, videolar, slayt gösterileri kullanilabilir (5,6,7,6,7,8,9,6,7,8,9,10). Ameliyata gitmeden en az yarim saat önce, oyuncaklarin ve hikaye kitaplarinin bulundugu oyun odasinda birtakim oyunlar ile ameliyata hazirlanan 5-12 yas arasindaki çocuklarda, anksiyete düzeyinin daha düsük oldugu belirlenmistir (15). Oyun yöntemi sayesinde verilen egitimler; çocugun kendini ifade etmesini kolaylastirmakta, olumlu bas etme yöntemleri gelistirmesini saglamakta, ev ile hastane arasinda bir bag kurulmasina katki saglamakta, çocugun otonomi ve yeterlilik duygularini tekrar kazanmasina yardimci olmaktadir. Bu amaçla tibbi oyuncaklar (maske, eldiven, bone, ameliyat örtüleri gibi) kullanilabilir. Bunlar çocuga tibbi ve cerrahi islemleri göstermede ve çocugun duygularini ifade etmesinde yardimci olur (9). Adölesanlar: Adölesanlar hizli bir büyüme süreci içindedir. Bu dönemdeki bireye, ameliyatin estetik görünüsünü etkileyecegi, beden imajini bozacagi, kontrol kaybina ve arkadas grubundan ayrilmasina neden olacagi korkusuna kapilabilir. Cerrahi girisim ya da hastaneye yatmak, özgürlüklerin kisitlanmasina da neden olacaktir. Bu asamada adölesan bireye ve ailesine olasi durumlari açiklanmali, fikir sahibi olmalari için firsat verilmeli ve gereken bireysel kontrolü saglayabilmekte çocuklarina yardimci olmalari ebeveynlerine söylenmelidir. Adölesanlarda ameliyatla ilgili bilgi vermeye 1 hafta öncesinden baslanmalidir. Serviste varsa, ameliyata girecek diger akranlariyla tanistirilmasi ve grup içine girmeye tesvik edilmesi de yararli olacaktir. Böylece uygun bas etme davranislari gelistirebilir. Konusmalardaki gerekli gizlilik hususuna dikkat edilmeli, güven olusturulmali ve sordugu sorular dürüstçe cevaplandirilmalidir. Kendi izni olmaksizin saglik çalisaniyla paylastiklarinin yasamini tehlikeye sokacak bir bilgi olmadigi sürece kimseye aktarilmayacagini bilmeli ve bu konuda güven olusturulmalidir. Adölesanlarin yüz ifadelerini, beden dilini degerlendirme becerileri oldukça gelismistir ve kisa sürede kendileriyle gerçekten ilgilenip ilgilenilmediginin farkina varabilirler. Bu nedenle esas ilgilenilen kisinin kendisi oldugu söz ve davranislar ile hissettirilmelidir. Korkulariyla, davranislariyla, tepkileriyle alay edilmemesi ve oldugu gibi kabul edilmesi önemlidir (7,8,9,10,8,9,10,11,12,8,9,10,11,12,13,14,15,16).


Ebeveynlerde Yaklasim

Ebeveynler cerrahi islem öncesi çocuklari için endiselenir ve bu endiseye ameliyatin olasi komplikasyonlari, ameliyat ya da anestezi sirasinda çikabilecek sorunlar ve ameliyathanede görev alan ekibe iliskin kaygilar da eklenir. Bu endisenin önemli bir nedeni, saglik sorununa iliskin duyulan suçluluk duygusu olabilmektedir. Ebeveynler, genetik ya da dogumsal bir anomali yüzünden kendilerini, sonradan olusan bir sorun için de çocuklarina geregi gibi bakamadiklari düsüncesi ile suçluluk yasayabilirler (3,4,5,6,7,8,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17). Ailenin daha önceki ameliyatlara iliskin deneyimleri de anksiyeteye neden olabilir. Çocuklari daha önceden genel anestezi altinda ameliyat olan ailelerin anksiyete düzeylerinin, ilk ameliyat olanlara göre daha yüksek oldugu belirlenmistir (18). Tüm bu etkenler, ebeveynlerin çocuklarina ameliyat sürecinde yardimci olmalarina engel olabilmektedir. Bu nedenle ameliyat öncesi dönemde ebeveynler ne kadar iyi hazirlanir ve çocugun ameliyati hakkinda yeterli bilgiye sahip olursa, çocuga o kadar çok yardimci olabilir. Bunu saglayabilmek için, ebeveynlerin çocuk ile birlikte egitiminde, hastane ve ameliyathane tanitimi yapilmali, bekleme odasi, yogun bakim ve çocugun ameliyattan sonra yatacagi servis tanitilmalidir. Tanitim, bir saatten uzun sürmemeli, tanitim sirasinda ameliyatin tipi, ameliyat öncesi gerekli olan testler (kan, röntgen), ameliyat öncesi hazirlik, ameliyatin büyüklügüne göre gerekebilecek kan ihtiyaci, ameliyat sonrasi deneyimler (örn; pansuman, dikis, hareket kisitliligi) hakkinda bilgi verilmelidir. Soru sorma firsati verilmeli ve gelen sorular açik ve dogru bir sekilde yanitlanmalidir. Verilen bilgileri anlayip anlamadiklari ve bas etme becerileri degerlendirilmelidir (9,10,11,12,13,14,10,11,12,13,14,15,16,17). Verilen egitim programlarinin, ameliyat olacak çocuk ve ailelerinin ameliyat öncesi ve sonrasi kaygi düzeylerini etkileme durumunu belirlemek amaciyla yapilan bir çalismada, kitapçik ve video ile yapilan egitimin, ameliyat öncesi ve sonrasi anne ve çocuklardaki kaygi düzeyini azalttigi belirlenmistir. Bununla birlikte, çocuklarda video ile yapilan egitimin kitapçik ile yapilan egitimden çok daha etkili oldugu saptanmistir (19). Tüm bu hazirliklarin tamamlanmasinin ardindan ameliyathaneye alinma sürecine geçilmektedir. Servis hemsiresi tarafindan yapilan hazirliklarin bildirildigi form doldurulmali ve ardindan çocugun ameliyathaneye sevki gerçeklestirilmelidir (17). Çocugun Ameliyat Odasina Alinmasi ve Anestezi Öncesi Yaklasimlari Çocuklarin %65’inden fazlasinin, ameliyat öncesi dönemde özellikle de anestezi indüksiyonu sürecinde anksiyete ve korku yasadigi belirlenmistir (6). Bu nedenle bu asamadaki tüm girisimler, çocugu sakinlestirmek ve güvenini korumak için yapilmalidir. Ameliyat öncesinde çocuga ve ailesine sakin bir ortam sunulmalidir. Bu ortamda oyuncaklarin ya da sakinlestirici videolarin bulunmasi saglanabilir. Çizgi film karakterleri, oyunlar, hayal kurmak, çocuga ailesiyle konusma firsati vermek gibi faaliyetler bu alanda yapilabilecekler arasindadir. Anestezi korkusunu engellemek için ise, ameliyathaneye yapilacak ziyaretlerde anestezistin görsel olarak yaptiklari islemi anlatmalari, çocuklar için eglenceli bir uygulama olabilmektedir (4,5,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20). Ameliyathaneye sevk asamasinda çocugun ailesinden bir bireyin (çogunlukla annenin), anestezi indüksiyonuna kadarki süre içerisinde ameliyathanede bulunmasina izin veren uygulamalar olabilmektedir. Buna izin verilmesindeki amaç; çocukta ayrilik anksiyetesinin yasanmasini engellemektir. Bu uygulamada; maske yolu ile anestezi uygulandiktan sonra, çocugun yakini bekleme odasina geri gönderilmektedir. Bu asamadan sonra çocukta ameliyata iliskin gerekli hazirliklara geçilmektedir. Yakini ameliyat odasindan çiktindan sonra, çocuk entübe edilmekte, kalp ve solunum izlemi için gereken monitörizasyon hazirliklari tamamlanmakta, damar yolu açilmakta ve gerekli oldugu durumlar idrar sondasi takilmaktadir (6,7,8,9,10,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21). Gauderer ve arkadaslari tarafindan yapilan bir çalismada, çocuk cerrahisinde ameliyat olacak çocuklar ile aileleri ele alinmistir. On bes yasin altindaki çocuklarda yapilan bu çalismada, hiçbir çocuga premedikasyon uygulanmamistir. Çocuklarin yakinlari, maske ile anestezik gazin verilmesinden öncesine kadar ameliyat odasinda kalmis ve çocuklarina yakin bir mesafede bulundurulmustur. Bu çalismanin avantajlari; çocuklarda psikolojik travmanin azaltilmasi, daha kolay anestezi indüksiyonunun saglanmasi ve ailelerin anksiyetelerinin azaltilmasi olarak saptanmistir. Çalisma sonunda çocuklarin ailelerinden de, bu uygulamaya iliskin olumlu geri bildirim alinmistir (22). Ailelerin ameliyathaneye, anestezi indüksiyonuna kadar alinmadigi ameliyatlarda ise, çocuga olan yaklasimin, yasanacak olan anksiyetenin azaltilmasinda önemli bir rolü vardir. Çocukla kurulacak iletisimin 2 önemli özelligi vardir. Birincisi; iletisimde verilen mesajin içerigi, digeri ise; mesajin iletim seklidir. Konusma sirasinda kisinin ses tonu, konusma hizi, kelimelere verdigi vurgu, yüz mimiklerini maske nedeniyle göremeyecegi için bunun yerine bas hareketleri, ellerini kullanma sekli ve beden durusu, çocukla kurulacak iletisimde önemli yere sahiptir (10).


Ayrica çocukla kurulacak iletisim süresince;

- Çocugun dile getirdigi duygulari, düsünceleri hiçbir zaman çocukça olarak karsilanmamali, - Çocugun espiri yaptigindan ya da saka yollu konustugundan emin olunmadikça söylediklerine gülümsememeli, - Çocuga karsi komik olmaya, onu gülmeye zorlayici davranislardan sakinilmali ve - Çocuga ignenin acitmayacagi, verilecek ilacin bir sey yapmayacagi gibi ufak yalanlar söylenmemelidir (10). Dokuz aya kadar olan bebekler ameliyat masasina alinirken, iletisimin içeriginden anlamayacak olsalar da, ses tonu, yumusak dokunus, her islemde konusulmasi, ses tonunun iyi ayarlamasi önemlidir. Bir-üç yas arasindaki çocuklarda ise anlatilacak hikayeler veya söylenecek sarkilar yararli olabilir. Çocuklarin yaninda sevdikleri oyuncaklarini ya da önemli sayip ayrilamadiklari esyalari var ise bunlar ile ameliyat masasina alinabilir (9,10).


Baslamasi ve Ayilma Asamasinda Yaklasim

Yetiskinlerde anestezi indüksiyonunda damar yolu tercih edilmesine ragmen, çocuklarda tercih edilen yol solunum yolu ile anestetik maddenin (halotan, sevofluran gibi) uygulanmasi seklindedir. Buradaki esas amaç, damar yolu açilma isleminin çocugun uyanik ve kendinde olmadigi, anestezi etkisi ile bilincin kayboldugu asamada yapilmasidir. Böylece çocuk için stresli, ürkütücü ve aci verici bir uygulama olan bu islemin yaratacagi olumsuz etkiden korunmus olacak ve bunun yaratacagi stresin beraberinde getirecegi olumsuz stres tepkileri önlenmis olacaktir. Solunum yolu ile anestezi uygulamasinda, gazin kokusu çocuk tarafindan hos karsilanmayabilir ve maskenin yüzüne dogru yaklastirilmasi anksiyeteye neden olabilmektedir. Bunu önlemek için maskenin üzerine aromatik yag uygulanabilir (17,18,19,20,21,22,23). Anestezi indüksiyonunun ardindan ameliyat süresince tüm ekip, bilinci kaybolmus olan çocugun bakimina özen göstermeli ve her türlü olumsuz etkiden çocugu korumalidir. Anestezinin verilmesinden, gerekli damar yolu açma isleminin ve tüplerin (foley, nazogastrik vs) yerlestirilmesinin ardindan, sira çocuga pozisyon vermeye gelmektedir. Bu islemin hedefleri arasinda; cerrahi girisim için uygun pozisyonun verilebilmesi, ciltteki gerginliklerin önlenmesi, sinir üzerine basinç olusmasinin önlenmesi, yeterli oksijenlemenin saglanabilmesi için akcigerlerin yeterli genisleyebilmesinin saglanmasi, yeterli dolasim ve doku perfüzyonunu saglanmasi ve yeterli ameliyat alaninin görülmesinin saglanmasina yardimci olmaktir (17,18,19,20). Ameliyathanede önemli bir diger konu, güvenliktir. Çocugun uyanik oldugu dönem içinde gereken güvenlik önlemleri alinmali, çocuk yalniz birakilmamali, zarar görebilecegi ve çocugun uzanabilecegi mesafede esyalar bulundurulmamalidir. Çocuklardaki kardiyovasküler ve solunum yolu anatomisi iyi bilinmeli, cihazlar buna göre yerlestirilmelidir. Çocuklardaki hava yolu daha öndedir ve bu nedenle endotrakeal entübasyonda bas daha fazla ekstansiyona getirilir. Hava yolu ayni zamanda dar oldugundan, tüpün numarasi dogru seçilmelidir (17). Kan kaybi, ameliyat süresince izlenmelidir. Kanlanan gazli bezler ve saksin yolu ile ameliyat bölgesinden uzaklastirilan drenaj miktari hesaplanmali, toplam kan kaybi cerraha ve anestezi uzmanina bildirilmelidir. Çocugun genel durumu; nabzinin durumundan, kapiller dolum hizindan ve kan basincindan takip edilmelidir. Uzun süren ve komplike ameliyatlarda ise idrar çikisi ve santral venöz basinç ölçümü mutlaka yapilmalidir. Asiri kayip durumlarinda hekim istemi ile kan nakline baslanmalidir (17,18,19,20,21,22,23,24). Yenidogan ve bes kilonun altindaki çocuklar, düsük beden agirliklari nedeniyle ameliyat odasinin soguk ortamindan ve soguk ameliyat masasindan daha fazla etkilenecektir. Ameliyathanede sicaklik kaybi çocugun islak ya da soguk yüzeylerle temasi sonucu olabilmektedir. Bir diger neden ise, cilt yüzeylerin genis olmasi nedeniyle sicaklik regülasyonunun daha zor olmasidir. Gelismesi olasi hipotermi durumu, hipoglisemi ve apne gibi ciddi durumlarin gelismesine neden olabilir. Gereken önlemler alinmaz ise, kisa süren ameliyatlarda dahi hipotermi gelisebilir. Bunu önlemek amaciyla; ameliyat öncesinde ameliyat odasi isitilabilir ve ameliyat masasina battaniye serilebilir. Normalde ameliyat odalarinin sicakligi, yetiskin ameliyatlari sirasinda 21 °C iken, yenidogan ya da özellikle düsük agirlikli çocuklarin ameliyatlarinda, oda sicakligi 26 °C olabilmektedir. Çocuk ameliyathane odasina alinmadan en az 10 dakika önce oda sicakligi ayarlanmalidir. Gazli bezlerin sicak su ile islatilmasi, irrigasyon sivilarinin da isitilmis olmasinda yarar vardir. Çocugun islak olmasi da yine üsümesine neden olacaktir. Bu nedenle ameliyat bölgesinin islak malzeme ile silinmesinin ardindan kurulanmasi yararli bir uygulama olacaktir (17,18,19,20,21,22,23,18,19,20,21,22,23,24). Ameliyat süresince agir malzemelerin çocugun üzerinde birakilmamasina dikkat edilmelidir. Agir malzemelerin çocugun üzerinde olmasi sonucu cildin bütünlügünde bozulma meydana gelebilir (17). Ameliyat sürecinde kan sekerinin kontrolü de bazi durumlarda yapilmalidir. Özellikle yenidoganlarda stres sonucu hipoglisemi gelisme riski oldukça yüksektir. Ameliyat stresine bagli olarak metabolik ihtiyacin artmasi durumuna karsin bunu karsilayacak yeterli glikojen deposuna sahip degildir. Bu nedenle kan sekeri düzeyini desteklemek amaciyla dekstroz solüsyonlari kullanilabilmektedir (17). Çocuklarda cerrahi islem sonrasinda yara kapamada kullanilacak materyal, ameliyata baglidir. Yavas iyilesecegi düsünülen yaralarda, emilmeyen özellikte materyal kullanilabilmektedir. Temiz yaralarda birincil iyilesme tercih edilmektedir. Cerrahi yaranin üzeri sivi geçirgenlikli yara kapama materyali ile (kollodion) kapatilmasi, çikarilmadan önce en fazla 3-6 gün kalmakta ve çocuklarda kullanimi yararli olmaktadir. Bu sayede yara iyilesmesi için gereken nem saglanmakta ve yara dis etkenlerden korunmaktadir. Eger çocuk çok hareketli ise “stapler” kullanilabilmektedir. Bu durumda stapler, 5-7 güne kadar kalmaktadir (17). Cerrahi girisim sona erdiginde çocugun bakim ünitesine (PACU - Postanesthesia Care Unit) gönderilmeden tüm sistemlerinin kontrolü yapilmali, cilt bütünlügü, cilt sicakligi ve hidrasyon yönünden cilt turgoru degerlendirilmelidir. Çocugun durumu gönderilecegi bölüme rapor edilmelidir. Bu raporda; cerrahi süreç, çocugun cerrahiye yaniti, vital bulgulari ve takili olan drenler konusunda son durumu yer almalidir. Cerrahi girisim geçiren çocukta; apne, hava yolu tikanikligi, aspirasyon, ekstübasyon, laringospazm, bronkospazm gibi ameliyat sonrasi komplikasyonlar görülebilmektedir. Bunlar çocugun hava yolu açikliginin tam olup olmadiginin belirtisidir. Bu zaman diliminde hava yolu tikanikliginin nedenleri; yanlis pozisyon, sekresyon birikimi, hava yolunda entübasyona bagli olusabilen ödemdir. Havayolu açikliginin korunmasi ve ventilasyona yardimci olunabilmesi için, çocuk ayilip kendi solunumunu yapar hale gelene kadar çocugun hava yolunun korunmasi, yeterli oksijenlenmesinin saglanmasi ve gerekli durumlarda saksin uygulanmasi gerekmektedir (17). Sonuç olarak çocuk cerrahisinde; çocugun yasi, gelisim dönemi özellikleri ve çocuk ve ebeveynin bireysel özellikleri dikkate alinarak ameliyat öncesi hazirliklar tamamlanmalidir. Bu sayede ameliyat olma deneyiminin hastaneye yatma sürecinden itibaren cocuklarda olusturabilecegi tüm olumsuz etkilerinin azaltilmasi saglanacaktir.


1. Mooney KM. Perioperative management of the pediatric patient. Plast Surg Nurs 199717:69-73. 0;0:0-0.

2. Isler A, Esenay FI, Basbakkal Z. Çocuklarin gelisimsel yas dönemlerine göre tibbi terimleri algilayislari. Türk Ped Ars . 2006;41:0-100.

3. Kain ZN, Caldwell-Andrews AA, Mayes LC, Weinberg ME, Wang SM, MacLaren JE, et al. Family-centered preparation for surgery improves perioperative outcomes in children. Anesthesiology . 2007;106:0-65.

4. Vatansever N. Çocuk Cerrahisi&rsquonde Ameliyat Olan 8-12 Yas Grubu Çocuklarin Hastane Ortami ve Operasyondan Etkilenme Durumlarinin Belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Istanbul: Marmara Üniversitesi. 812;0:0-0.

5. LeRoy S, Elixson EM, O’Brien P, Tong E, Turpin S, Uzark K; American heart association pediatric nursing subcommittee of the council on cardiovascular nursing; council on cardiovascular diseases of the young. Recommendations for preparing children and adolescents for invasive cardiac procedures. Circulation. . 2003;108:0-2550.

6. Sadhasivam S, Cohen LL, Szabova A, Varughese A, Kurth CD, Willging P, et al. Real-time assessment of perioperative behaviors and prediction of perioperative outcomes. Anesth Analg . 2009;108:0-822.

7. Alak V. Hastaneye ameliyat olmak üzere gelen 7-14 yas grubu çocuklarin korkulari ve hemsirelik uygulamalari (Doktora Tezi). Izmir: Ege Üniversitesi. 714;0:0-0.

8. Chorney JM, Kain ZN. Family-centered pediatric perioperative care. Anesthesiology . 2010;112:0-751.

9. Altay NC. Çocuklarda Ameliyat Öncesi Hazirlik. Saglik Bilimleri Fakültesi Hemsirelik Dergisi . 2008;0:0-0.

10. McGraw T. Preparing children for the operaating room: phsychological issues. Can J Anaesth . 1994;41:0-1094.

11. Lindeman CA, Stetzer SI. Effect of preoperative visits by operating room nurses. Nurs Res . 1973;22:0-4.

12. Justus R, Wyles D, Wilson J, Rode D, Walther V, Lim-Sulit N. Preparing children and families for surgery: mount sinai&rsquos multidisciplinary perspective. Pediatr Nurs . 2006;32:0-35.

13. Wright KD, Stewart SH, Finley GA, Buffett-Jerrott SE. Prevention and intervention strategies to alleviate preoperative anxiety in children. Behav Modif . 2007;31:0-52.

14. Semerci ZB. Bilinmezin kapisindaki çocuk ve aile: çocuklarin ve ailelerin cerrahi islemlere hazirlanmasi. Hacettepe Tip Dergisi . 1999;30:0-226.

15. Mahmoudi-gharaei J, Moharari F, Shahrivar Z, Ashjaei B, Alirezaei N, Parizad J. Effect of preoperative play interventions on post surgery anxiety. Iran J Psychiatry . 2008;3:0-20.

16. Alikasifoglu M. Adölesana Yaklasim. Türk Ped Ars . 2005;40:0-191.

17. Leack KM. Perioperative management of the child. In: Wise BV, McKenna C, Garvin G, Harmon BJ (eds). Nursing Care of The General Pediatric Surgical Patient. USA: Aspen Publisher . 2000;0:0-0.

18. Lui JCZ, Wu KK. Parental anxiety associated with participation in anaesthetic induction in children: questionnaire survey. Hong Kong Med J . 1999;5:0-21.

19. Karabulut N, Arikan D. The Effect of differen training programs applied prior to surgical operation on anxiety levels. New Symposium Journal . 2009;47:0-64.

20. Chorney JM, Kain ZN. Behavioral analysis of children&rsquos response to induce of anesthesia. Anesth Analg . 2009;109:0-1434.

21. Cartwright CC, Wallace DC, (eds). Nursing Care of the Pediatric Neurosurgery Patient. Germany: Springer-Verlag Berlin Heidelberg. 0;0:0-0.

22. Gauderer MW, Lorig JL, Eastwood DW. Is there a place for parents in the operating room? J J Pediatr Surg 198924:705-6. 0;0:0-0.

23. Kirby C. Paediatric surgery. In Whalan C ed. () Assisting at surgical operations. A practical guide. New York: Cambridge Press . 2006;0:0-0.

24. Wilson CM. Perioperative fluids in children. Update in Anaesthesia . 2005;19:0-1.