Özgün Araştırma

Igdir’da Annelerin Süt Çocugu Beslenmesi Konusundaki Bilgi ve Davranislari

10.4274/jcp.32032

  • Aylin Yetim
  • Çagcil Yetim
  • Esra Devecioglu

Gönderim Tarihi: 08.01.2014 Kabul Tarihi: 17.02.2015 J Curr Pediatr 2015;13(1):7-12

Giris: Süt çocuklugu döneminde beslenmede yapilan hata ve eksiklikler, diger yas gruplarina göre çocugun bedensel-zihinsel gelisimini daha fazla etkilemektedir. Bu çalismada 20-36 ay arasi çocugu olan ve hastaneye basvuran annelerin bebeklerinin beslenmesi konusundaki uygulamalarini, düsünce ve deneyimlerini incelemek amaçlandi. Gereç ve Yöntem: Arastirma Igdir merkez ve Igdir’in Tuzluca ilçesinde yapildi. Igdir ve Tuzluca Devlet Hastanelerine Haziran-Temmuz 2012 tarihleri arasinda farkli sikayetlerle ardi sira basvuran, çalismaya katilmayi kabul eden, 20-36 aylik çocugu olan 203 anneye, 11 sorudan olusan bir anket uygulandi. Sorular uzman doktor tarafindan ayrintili olarak soruldu. Bulgular: Annelerin %70’i dogumdan sonra ilk 1 saat içinde, %92’si >1-24 saat içinde bebeklerini emzirmislerdi. Tüm anneler, anne sütünün bebekleri için en iyi besin oldugunu düsünüyorlardi. Emzirme süresi ortalama 17,0±8,0 ay, tamamlayici besine baslama zamani ortalama 6,4±2,4 ay (1-24 ay, median: 6) idi. Annelerin %22’si bebegine 6. aydan önce, %51’i 6. ayda, %15,7’si 6-9 ay arasinda, %11’i 9. aydan sonra tamamlayici besin vermeye baslamisti. Ilk tercih edilen tamamlayici besin birinci sirada ev yapimi yogurt (%67), ikinci sirada hazir meyveli yogurt (%47) idi. Sebze ve meyve püresi ilk tercih edilen tamamlayici besinler arasinda yer almiyordu. Annelerin bebeklerini besleme konusunda genel olarak birden fazla kisi ve/veya kaynaktan bilgi edindikleri belirlendi. Anneler %63 oraninda çevresindekilerden (anne, kayinvalide, elti, komsu vb.), %31 aile hekimligi merkezlerindeki saglik personelinden, %27 çocuk hekiminden, %45 TV-reklamlardan, %9 gazete-kitaptan bilgi aldiklarini; %10’u ise hiç kimseden fikir almadigini belirtti. Sonuç: Igdir ve Tuzluca’da annelerin tamamlayici beslenme konusunda danismanliga gereksinimleri vardir. Tamamlayici beslenmenin dogru sekilde ve evde bulunan dogal ürünlerle yapilabilmesi, güncel ve pratik bilgilerle donanmis saglik çalisanlarinin anneleri ve dolayisiyla onlarin yakinlarini dogru bilgilendirmesi ile mümkün olacaktir.

Anahtar Kelimeler: Süt çocugu, anne sütü ile beslenme, tamamlayici beslenme

Giris

Gelismekte olan ülkelerde yetersiz beslenme ve malnütrisyon önemli bir saglik problemi olmaya devam etmektedir (1,2). Dünya Saglik Örgütü’ne (DSÖ) göre anne sütü ile beslenme ve dogru tamamlayici besin kullanimi ile her yil 5 yas altindaki 1,5 milyon çocugun ölmesi engellenebilir (3). Türkiye Istatistik Kurumu 2012 verilerine göre ülkemizde 5 yas alti çocuklarda görülen hastaliklarin %35’i beslenme yetersizliginden kaynaklanmaktadir (4). Bu dönemde beslenmede yapilan hata ve eksiklikler, diger yas gruplarina göre çocugun bedensel-zihinsel gelisimini daha fazla etkilemektedir (5). Türkiye Nüfus Arastirmasi (TNSA) 2003 verilerine göre ülkemizde bes yasin altindaki her 8 çocuktan birinin ve TNSA 2008 verilerine göre her 10 çocuktan birinin bodur oldugu bildirilmektedir. Kirsal bölgede bu oran daha da yüksektir. Bu durumun en önemli nedeninin beslenme yetersizligi oldugu düsünülmektedir (6,7). Ilk 6 ay tek basina anne sütü bebegin tüm ihtiyacini karsilar. Altinci ay civarinda AS’nin yani sira tamamlayici besine geçilmelidir (8). Tamamlayici beslenme dönemi 6 ila 18-24 ay arasini kapsamaktadir. Bu dönem birçok süt çocugunda malnütrisyonun basladigi oldukça kritik bir dönemdir (9). Bebegin sindirim sistemi 4. aydan önce ek besinleri sindirebilme özelligine sahip degildir. Altinci aydan önce de ek besin verilmesi ile toplam AS alma süresinin azaldigi bildirilmektedir (10). Diger yandan tamamlayici besine geç baslanmasi ile büyüme-gelismede duraklama oldugu ve birçok vitamin-mineral eksikliginin gelistigi bilinmektedir (11). Tamamlayici beslenmeye baslama zamaninin yani sira, beslenmenin içerigi, sikligi ve sekli de önemlidir (11). Bu çalismada Igdir ilinde yasayan, 20-36 ay arasi çocugu olan ve hastaneye basvuran annelerin, bebeklerinin beslenmesi konusundaki uygulamalarini, düsünce ve deneyimlerini incelemek amaçlandi. Annelerin bebek beslenmesi konusunda hangi kaynak ve kisilerden bilgi edindiginin gösterilerek, birinci basamak saglik hizmetlerinde anneleri bilgilendirme konusundaki sorunlara dikkat çekmek hedeflendi.


Gereç ve Yöntem

Arastirma sosyo-ekonomik seviyenin genel olarak düsük oldugu Igdir merkez ve Igdir’in Tuzluca ilçesinde yapildi. Igdir ve Tuzluca Devlet Hastanelerine Haziran-Temmuz 2012 tarihleri arasinda farkli sikayetlerle ardi sira basvuran, çalismaya katilmayi kabul eden, 20-36 aylik çocugu olan 203 anneye, 11 sorudan olusan bir anket uygulandi. Sorular uzman doktor tarafindan ayrintili olarak soruldu. ‘‘Ilk tercih edilen ek besin nedir?’’ sorusu karsiliginda annelerin aklina gelen ilk besinler not edildi. Anket olusturma asamasinda yapilan pilot çalismada annelerin çesitli besin tercihlerinin oldugu gözlendi ve bunlar arasinda en sik belirtilenlerin yogurt, hazir meyveli yogurt, kendi hazirladiklari çorbalar, hazir çorba, meyve püresi/suyu oldugu belirlendi. Bu nedenle çalismada bu yiyeceklerin her biri konusunda annelerden bilgi toplandi. Ayrica annelerin anne sütü, formül süt ve inek sütü hakkindaki düsünceleri ve uygulamalari soruldu. D vitamini kullanimlari konusunda da bilgi toplandi. Annelerin bebek beslenmesi konusunda kimlerden, hangi kaynaklardan bilgi edindikleri ögrenildi. Bu çalisma için Igdir Il Saglik Müdürlügü’nden yazili izin alindi. Arastirma için gerekli idari-etik izin ve onaylar alindi.


Bulgular

Bebeklerin %63’ü normal vajinal dogum ile dünyaya gelmislerdi ve yas ortalamasi 27,6±5,2 ay idi. Annelerin %70’i dogumdan sonra ilk 1 saat içinde, %92’si >1-24 saat içinde bebeklerini emzirmislerdi (Tablo 1). Sadece 1 anne bebegini hiç emzirmemisti. Tüm anneler anne sütünün bebekleri için en iyi besin oldugunu düsünüyorlardi. Annelerin %6,4’ü 6 ay emzirmenin yeterli oldugunu; %35’i en az 1 yil, %57’si en az 2 yil, %1’i en az 3 yil emzirmek gerektigini belirtti. Sadece 1 annenin anne sütü hakkinda fikri yoktu. Emzirme süresi ortalama 17,0±8,0 ay, tamamlayici besine baslama zamani ortalama 6,4±2,4 ay (1-24 ay, median: 6) idi. Annelerin %4’ü bebegine 4. aydan önce, %22’si 6. aydan önce, %51’i 6. ayda, %16’si 7-9 ay arasinda, %11’i 9. aydan sonra tamamlayici besin vermeye baslamisti. Ilk bir ayda tamamlayici besine baslayanlarin hemen hepsi bebeklerine hazir mama baslamisti; bunun yani sira yogurt, kendi hazirladiklari çorbalar, yumurta gibi besinler tercih edilmisti. Ilk tercih edilen tamamlayici besin birinci sirada ev yapimi yogurt (%67), ikinci sirada hazir meyveli yogurt (%47) idi (Grafik 1). Sebze ve meyve püresi ilk tercih edilen tamamlayici besinler arasinda yer almiyordu. Annelerin tercih ettikleri diger tamamlayici besinler arasinda çay+ekmek+seker, pirinç unu, yemek suyu+ekmek, yumurta, bebe bisküvisi, patates gibi besinler mevcuttu. Annelerin %42’si hazir mama kullanmisti. Hazir mama kullananlarin %60’i 6. aydan önce hazir mama kullanmaya basladiklarini belirttiler. Hazir mama/ambalajli gidalar hakkinda %31 anne yararli, %40’i zararli, %13’ü ne yararli-ne zararli yorumunu yapti. Annelerin %16’sinin bu konuda herhangi bir fikri yoktu. Annelerin %2,5’i 6. aydan önce, %18,7’si 6-12 ay arasinda, %43,8’i 12. ay ve sonrasinda inek sütüne baslamisti (Tablo 1). Annelerin %45’i inek sütünün çok faydali, %13’ü zararli oldugunu, %22’si sadece arada bir verilebilecegini düsündüklerini belirtti. Annelerin %18,9’unun bu konuda herhangi bir fikri yoktu. Inek sütünün zararli oldugunu söyleyen annelerin bebeklerinin 10’unda ishal, 1’inde kabizlik ve 2’sinde kansizlik gelistigi ögrenildi. Üç anne ise inek sütünün brusella nedeni ile sakincali oldugunu düsündüklerini ve o yüzden çocuklarina vermediklerini belirtti. D vitaminini %75 anne 1. ayda baslamis, %71’i düzenli kullanmisti ve ortalama kullanim süresi 5,9±4,9 ay idi. Annelerin sadece %30’u bebegine 12 ay ve üzeri süre ile D vitamini vermisti. Bebeklerin %8’ine D vitamini hiç verilmemisti ve neden olarak aile hekimligi tarafindan bu ilacin kendilerine hiç verilmedigi belirtildi. Iki bebekte renal kalkül gelistigi için, 2 bebek ilaci sürekli kustugu için, 1 bebekte kabizlik ve 1 bebekte alerji gelistigi için D vitamininin kesildigi ögrenildi. Annelerin bebeklerini besleme konusunda genel olarak birden fazla kisi ve/veya kaynaktan bilgi edindikleri belirlendi. Anneler %63 oraninda çevresindekilerden (anne, kayinvalide, elti, komsu vb.), %31 aile hekimligi merkezlerindeki saglik personelinden, %27 çocuk hekiminden, %45 TV-reklamlardan, %9 gazete-kitaptan bilgi aldiklarini; %10’u ise hiç kimseden fikir almadigini belirtti (Tablo 1).


Tartisma

Anne sütü ile beslenmenin yani sira dogru zaman ve nitelikte tamamlayici besin verilmesi ile saglikli büyüyen bebekler, saglikli bir toplumun temel tasidir. Ülkemizin bir yöresinde yürüttügümüz bu arastirmanin sonuçlarina göre tamamlayici beslenme konusunda sorunlar vardir. Diger yandan anne sütüne güven ve emzirme oraninin oldukça yüksek oldugu görülmektedir. Bu durum ülkemizde yapilmis diger arastirma sonuçlari ile benzerdir (6,7,8,9,10,11,12). Çalismamizda annelerin ilk 1 saat içinde bebeklerini emzirme oraninin yüksek (%70), ortalama emzirme süresinin uzun (ortalama 17 ay) oldugu belirlenmistir. Bebegi dogumdan sonraki ilk 1 saat içinde (hatta dogum salonunda) emzirmek bebekte hipotermiyi engeller, metabolik adaptasyonu hizlandirir, bebegin aglama süresini kisaltir ve emzirme basarisini arttirir. Ayrica anne ile bebek arasindaki baglanmayi pekistirir (13,14). Kayseri’de 3038 hanedeki 0-36 aylik bebeklerin beslenmesi incelendiginde %80 annenin bebegini ilk 1 saat içinde emzirdigi ve ortalama emzirme süresinin 11 ay oldugu tespit edilmistir (15). Adiyaman’da yapilan bir arastirmada annelerin bebeklerini yüksek oranda ilk 1 saat içinde emzirdikleri, ancak %73 oraninda 6 aydan önce emzirmenin birakildigi gösterilmistir (16). Arastirmamizda tamamlayici besinlere 6. aydan önce baslama orani %22 olarak bildirilmistir. Bir grup anne tamamlayici besinleri 4. aydan (%4) önce baslamis olup bir grup anne de 9. aydan (%11) sonra baslamistir. Annelerin yarisindan fazlasi ise tamamlayici besinlere 6 ay civarinda baslamistir. Bu durum DSÖ’nün bebek beslenmesi konusundaki önerilerinin kirsal olan bu bölgede annelere iletilebilmis oldugunu göstermektedir. Erken tamamlayici besine baslayan anneler ise bunun nedeni olarak bebeklerinin yeteri kadar beslenemedigi endisesini belirtmis; bu sebeple daha besleyici ve vitamin içeriginin daha yüksek oldugunu duyduklari ve düsündükleri hazir mama, hazir/ambalajli gidalari bebeklerine vermeyi tercih ettiklerini dile getirmislerdir. Tamamlayici besini geç baslayan anneler ise sütünün yeterli kiloyu bebegine aldirdigini ve bu yüzden ek besin vermeye gerek duymadiklarini belirtmislerdir. Bulgularimiz alan yazindaki diger çalismalar ile benzerdir (7). Kanita dayali olarak yasamin ilk 6 ayi için en ideal besin anne sütüdür (20). Anne sütünün olmadigi durumlarda ise erken beslenme için en ideal zaman 17. hafta olarak bildirilmekte olup tamamlayici beslenmenin 26. haftadan sonraya geciktirilmesi önerilmemektedir (21). Arastirmamiz sonucunda annelerin tamamlayici beslenmeye geçis ve zamani konusunda danismanliga gereksinimleri oldugu görülmektedir. Çevresel faktörler, sosyoekonomik durum ve annenin egitim düzeyi bebek beslenmesiyle dogrudan iliskilidir (12,13,14,15,16). Arastirmalarda özellikle kirsal bölgelerde tamamlayici beslenmenin içeriginde yetersizlik oldugu belirlenmekte ve bu konunun ciddiyetine dikkat çekilmektedir (22). Çalismamizda annelerin birçok farkli ek besin tercih ettikleri fakat bunlarin arasinda en çok tercih edilenlerin sirasiyla yogurt, hazir meyveli yogurt, kendi hazirladiklari çorbalar, hazir çorbalar, meyve suyu/püresi oldugu görülmüstür. Alti ay civarinda kolay sindirilebilir özellikleri ve besleyici degerleri nedeni ile yogurt, sebze ve meyve püreleri tamamlayici besine geçildiginde ilk verilmesi gereken besinler olarak önerilmektedir (10). Ancak arastirmamiz sonucunda annelerin yaklasik yarisinin bebegine tamamlayici besin olarak hazir meyveli yogurt ve ¼’ünün hazir çorba verdigi saptanmistir. Bu durum annelerin hazir besinleri kendi hayvanlarindan elde ettikleri süt ve süt ürünlerinden ve bahçelerinde yetistirdikleri sebze ve meyvelerden daha yararli bulduklarini düsündürmüstür. Bulgularimiz sonucunda anneler evde hazirlanan tamamlayici besinler konusunda dogru bilgilendirilmeli ve desteklenmelidir. Tamamlayici beslenme konusunda sözlü-yazili olarak bilgilendirilen annelerin çocuklarinin fiziksel gelisimlerinin daha iyi oldugu Çin’de yapilan bir çalisma ile gösterilmistir (23). Adiyaman’da sehir merkezinde yasayan annelerin ilçe ve köyde yasayanlara göre beslenme konusunda daha fazla bilgiye sahip olduklari; bilgiyi hemsire veya ebelerden aldiklari; ilçedekilerin bilgiyi basin-yayindan; köyde yasayanlarin ise etraflarindaki insanlardan edindikleri belirlenmistir (16). Çalismamizda annelerin, bebeklerinin beslenmesi konusunda saglik kuruluslarindan ziyade, etraflarindaki insanlar ve medya-görsel yayin organlarindan bilgi aldiklari saptanmistir. Bulgularimiza göre kirsal kesimde de iletisim olanaklarinin hizla arttigi ortamda yazili ve sözlü medyanin dogru bilgi vermesinin önemi belirginlesmektedir. Özellikle ilk 6 ayda anne sütü yerine inek sütü verilmesi sindirim sisteminde mikro düzeyde kanamalara yol açtigi ve düsük demir ihtiva ettigi için demir eksikligi anemisine neden oldugu belirtilmektedir (11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24). Adana bölgesinde yapilan bir çalismada ilk 4 ay anne sütü, inek sütü ve mama alan bebekler karsilastirilmis; 9. ayda bakildiginda inek sütü alanlarda %93 oraninda demir eksikligi oldugu gösterilmistir (25). Diger yandan inek sütünün yogurt ya da muhallebi olarak tüketilmesi çocuk beslenmesi açisindan yararli olmaktadir (1). Çalismamizda inek sütü kullanimi ve baslama zamani konusunda annelerin bir kisminin çekinceleri oldugu gözlenmistir. Annelerin çogunlugunun inek sütüne baslama zamani olarak 12. ayi tercih ettikleri ve genel olarak inek sütünün faydali bir besin oldugunu düsündükleri görülmüstür. Sosyo-ekonomik düzeyi düsük, kismen kirsal bir bölgede annelerin neredeyse yarisinin ilk 1 yilda inek sütü kullanmamis olmalari, DSÖ’nün ilk 1 yil bebeklere inek sütü kullandirmama önerisinin annelere iletilebilmis oldugunu göstermektedir. Anne sütünde az miktarda bulunan ve bu nedenle ilk 6 ay mutlaka disaridan verilmesi gereken tek vitamin D vitaminidir. Çocuklara en az ilk 12 ay, tercihen ilk 5 yasta günde 400 ünite D vitamin destegi verilmesi önerilmektedir (1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26). Bir egitim arastirma hastanesinin saglam çocuk poliklinigine basvuran 100 annenin bebeginin degerlendirildigi bir çalismada D vitamini kullanim süresi ortalama 9 ay, 1 yil süre ile D vitamini verme orani %70 olarak saptanmistir (27). Bir kongrede 124 pratisyen hekime anket yoluyla D vitaminini kimlere önerdikleri sorulmus; hekimlerin %16’sinin D vitamini önermedigi, tüm bebeklere öneren hekimlerin %54 oraninda oldugu saptanmistir (28). Çalismamizda annelerin sadece %30’u bebeklerine düzenli olarak 12 ay ve üzeri süre ile D vitamin vermisti. Bu bulgularla ailelerin ve saglik çalisanlarinin, süt çocuklugu döneminde kullanilmasi gereken D vitamini konusunda bilgilendirilmeleri gerektigi ortaya çikmaktadir. Arastirmamiz Anadolu’nun bir yöresinde 20-36 ay arasi çocugu olan annelerin bebek beslenmesi konusundaki uygulamalari ve görüsleri ile ilgili önemli bilgiler içermektedir. Ancak çalismamizin bazi eksiklikleri vardir. Bebeklerin antropometrik ölçümleri (boy/kilo persantilleri) ile beslenme durumlari arasinda degerlendirme yapilamamistir. Bebeklerin tamamlayici beslenmeye geçis zamanlarinin bebekleri nasil etkiledigi arastirilmamistir. Ayrica ailelerin sosyo-ekonomik durumlari, annenin egitim düzeyi gibi bilgiler alinarak bebegin beslenmesine nasil etki ettigi irdelenmemistir. Bilgiler retrospektif toplanmistir. Ancak genel olarak düsük sosyo-ekonomik bir bölgede yapilan bir çalismadir. Süt çocugu beslenmesi konusunda annelerin destege ve bilgilendirilmeye gereksinimleri oldugunu göstermektedir.


Sonuç

Arastirma bölgesinde tamamlayici beslenme konusunda bilgi eksiklikleri mevcuttur. Birinci basamak saglik hizmetlerinde, toplum sagligi açisindan en önemli adim, süt çocugu beslenmesi konusunda aileleri bilgilendirmektir. Tamamlayici beslenmenin dogru sekilde ve evde bulunan dogal ürünlerle yapilabilmesi, güncel ve pratik bilgilerle donanmis saglik çalisanlarinin anneleri ve dolayisiyla onlarin yakinlarini dogru bilgilendirmesi ile mümkün olacaktir.


1. Gökçay G, Garipagaoglu M. Saglikli çocugun beslenmesi. Neyzi O, Ertugrul T: Pediyatri&rsquode, 1. Cilt, 4. baski, Istanbul, Nobel Tip Kitabevi, . 2010;0:0-0.

2. Heird CW. The feeding of infants and children. In Behrman RE, Kliegman RM, Jenson HB: Nelson Textbook of Pediatrics, 17th edition, Philadelphia, Elsevier Health Sciences, . 2003;0:0-0.

3. TÜIK. Türkiye&rsquo. 0;0:0-0.

4. Gökçay G. Epidemiyoloji ve saglik ölçütleri. Neyzi O, Ertugrul T: Pediyatri&rsquode, 1. Cilt, 4. baski, Istanbul, Nobel Tip Kitabevi, . 2010;0:0-0.

5. Yigit EK, Tezcan S. Bebeklerin beslenme aliskanliklari, çocuklarin ve annelerin beslenme durumu. Türkiye Nüfus ve Saglik Arastirmasi 2003. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara, Ekim . 2004;0:0-0.

6. Yigit EK, Tezcan S, Tunçkanat H. Çocuklarin ve annelerin beslenme durumu. Türkiye Nüfus ve Saglik Arastirmasi 2008. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara, Ekim . 2009;0:0-0.

7. Devecioglu E, Gökçay G. Tamamlayici beslenme. Çocuk Dergisi . 2012;12:0-159.

8. Köksal G, zel H. Bebek beslenmesi. T.C. Saglik Bakanligi Temel Saglik Hizmetleri Genel Müdürlügü. 0;0:0-0.

9. Samli G, Kara B, Ünalan PC, Samli B, Sarper N, Gökalp AS. Knowledge, beliefs and practices of mothers about breastfeeding and infant nutrition: a qualitative study. Marmara Medical Journal 200619. 200619;0:0-0.

10. Christensson K, Siles C, Moreno L, Belaustequi A, De La fuente P, Lagercrantz H, et al. Temperature, metabolic adaptation and crying in healthy full-term newborns cared for skin-to-skin or in a cot. Acta Paediatrica . 1992;81:0-488.

11. Moore ER, Anderson GC, Bergman N. Early skin-to-skin contact for mothers and their healthy newborn infants. Cochrane Database Syst Rev . 2007;18:0-0.

12. Ongan D, Tuna S. Kayseri Melikgazi Egitim ve Arastirma Bölgesi&rsquonde 0-36 aylik çocuklarda anne sütü alma durumu. Çocuk Sagligi ve Hastaliklari Dergisi . 2009;52:0-176.

13. Sabbag Ç. Nutrition behaviours of rural and urban mothers on 0-24 month children. International Journal of Human Sciences . 2013;1:0-279.

14. Olmedo SI, Valeggia C. The initiation of complementary feeding among Qom indigenous people. Arch Argent Pediatr . 2014;112:0-254.

15. Yotebieng M, Chalachala JL, Labbok M, Behets F. Infant feeding practices and determinants of poor breastfeeding behavior in Kinshasa, Democratic Republic of Congo: a descriptive study. Int Breastfeed J . 2013;8:0-0.

16. Chapagain RH. Complementary feeding practices of nepali mothers for 6 months to 24 months children. JNMA J Nepal Med Assoc . 2013;52:0-443.

17. Cattaneo A, Williams C, Pallas-Alonso CR, Hernandez-Aguilar MT, Lasarte-Velillas JJ, Landa-Rivera L, et al. ESPGHAN&rsquos 2008 recommendation for early introduction of complementary foods: how good is the evidence? Matern Child Nutr . 2011;7:0-335.

18. Agostoni C, Decsi T, Fewtrell M, Goulet O, Kolacek S, Koletzko B, et al. ESPGHAN Committee on Nutrition. Complementary feeding: a commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr . 2008;46:0-99.

19. Zhou L, Zeng G, Rui L, Sun XH, Li M, Pang XH. Comprehensive evaluation study of complementary feeding frequency for infant and young child in southwestern areas, China, in 2011. Zhonghua Yu Fang Yi Xue Za Zhi . 2013;47:0-23.

20. Zhang J, Shi L, Chen DF, Wang J, Wang Y. Effectiveness of an educational intervention to improve child feeding practices and growth in rural China: updated results at 18 months of age. Matern Child Nutr . 2013;9:0-118.

21. Dewey KG, Adu-Afarwuah S. Systematic Review of The Efficacy and Effectiveness of Complementary Feeding Interventions in Developing Countries. Matern Child Nutr . 2008;4:0-24.

22. Evliyaoglu N, Altintas DU, Atici A, Yüksel B, Yilmaz L, Evrüke C. Anne sütü, inek sütü ve formül mama ile beslenen çocuklarda dokuzuncu ayda demir durumu. Turkiye Klinikleri J Pediatr . 1996;5:0-20.

23. Saner G. Besin gereksinimleri. Neyzi O, Ertugrul T: Pediyatri&rsquode, 1. Cilt, 4.baski, Istanbul, Nobel Tip Kitabevi, . 2010;0:0-0.

24. Can E, Meral C, Süleymanoglu S, Aydinöz S, Karademir F, zkaya H, et al. Evaluation of Breast Milk and Vitamin D Knowledge in a Training Hospital. J Child . 2008;8:0-37.

25. Toprak DG, Hatun S. D vitamini yetersizligi ve D vitamini destegi konusunda pratisyen hekimlerin tutumlari. Sürekli Tip Egitimi Dergisi . 2004;13:0-16.