Giris

Kanserli çocuklarda istahsizlik ve oral gida aliminin azalmasi sik görülür. Çocuk kanser hastalarinda beslenme bozuklugu taniya, tedaviye ve tanisal tetkiklere bagli olarak degismekle birlikte %60’a kadar sikligi bildirilmistir (1,2). Malnütrisyon nedeni artmis metabolik hiz ve kalori ihtiyaci, azalmis besin alimi, salinan sitokinler, ortaya çikan metabolik bozukluklar gibi nedenlerdir. Kemoterapi ve radyoterapi sonucu bulanti, kusma, istahsizlik, erken doyma, tat almada degisiklikler ortaya çikar. Kanser hastalarinda malnütrisyon ve kilo kaybinin ölüme götüren önemli nedenlerden oldugu bilinmektedir (3). Yapilmis çalismalarda düsük veya fazla agirlikli çocuklar, yeterli iyi beslenmis çocuklara göre daha kötü prognozludurlar, kaseksi iliskili hücresel immunite bozuldugundan daha sik enfeksiyon geçirirler, yara iyilesmeleri gecikir, kemoterapiye toleranslari düsüktür, relaps ve mortalite oranlari daha yüksektir (4-9). Agir beslenme bozuklugu olan çocuklarin oyuna ilgisinin azaldigi, kendini iyi hissetmedigi, hastaligi ve tedavisi ile daha az ilgilendigi gösterilmistir (7). Bu bilgiler varliginda çocuk kanser hastalarinin beslenme durumlarinin degerlendirilmesi, erken tani ve tedavi zorunludur. Kanser hastalarinda beslenme destegi tedaviye adjuvant olarak düsünülmelidir (3). Genel olarak bu çocuklar oral suplementler, nazogastrik tüp ve total parenteral nutrisyon ile beslenir. Bu yaklasimlarin da çesitli olumsuz yan etkileri vardir. En iyi yaklasim bu çocuklarda istahi arttirarak oral gida alimini arttirmaktir. Eriskin onkoloji çalismalarinda istah arttirici olarak siproheptadin hidroklorid (SH) ile istah artisinin uyarilmasi ile ilgili çesitli çalismalar vardir (10-12). Çocuk kanser hastalarinda siproheptadin ile istahin uyarilarak kilo artisinin saglandigi ilk çalisma Couluris ve ark. tarafindan yapilmis ve çocuk kanser hastalarinda %76 hastanin tam cevap verdigi görülmüstür (13). Siproheptadin bir serotonin ve histamin antagonistidir, allerjik rinit, allerjik konjonktivit, ürtiker, hafif anjioödem tedavisinde kullanimi onaylanmistir. Astmatik çocuklarda, kistik fibroziste, kilo alamayanlarda, boy kisaliginda, anoreksia nervosali çocuklarda etkili istah arttirici olarak kullanimiyla ilgili çalismalar vardir (14-17). Bu çalismada amacimiz, kilo kaybi olan kanserli çocuklarda istahi arttirarak oral gida alimini arttirmak amaciyla kullandigimiz siproheptadinin etkinliginin ve yan etkilerinin arastirilmasidir.

Gereç ve Yöntem

Klinigimizde lenfoma ve solid tümör tanisiyla tedavi edilen, son 1 ay içinde vücut agirliginin (VA) %5 veya daha fazla kilo kaybi olan ve oral gida alimi azalan 14 çocuk hastaya indikasyon disi olarak istah uyarmasi etkisinden yararlanmak üzere siproheptadin kisa süreli olarak kullanildi. Öncesinde endikasyon disi olarak kullanimi için gerekli izin ve aile onamlari alindi. Bu hastalarin dosyalari retrospektif olarak incelendi. Dosya kayitlarindan yas, cinsiyet, tani, evre gibi klinik özellikler, tedavi baslangicinda, 4. ve 8. hafta vücut agirligi, boy, vücut kitle indeksi (VKI), yasa göre agirlik Z skorlari, istah durumu ve yan etkiler kayit edildi. Tedaviye cevapsizlik kilo kaybinin devami olarak düsünüldü. Verilerin istatistiksel degerlendirilmesinde SPSS 16.0 (Statistical Package for Social Sciences for Windows Version 16.0) paket programi kullanildi. Hastalarin tedavi baslangicinda, 4. ve 8. haftada vücut agirligi, boy, VKI, yasa göre agirlik Z skorlari degisimi ki-kare analizi ile degerlendirildi. P<0,05 olmasi anlamli kabul edildi.

Bulgular

Çalismaya alinan hastalarin demografik ve klinik özellikleri Tablo 1’de görülmektedir. Hastalarin yaslari 2,25 ile 16,5 (median:4,5 yil) arasinda degisiyordu. Hastalarin dokuzu erkek, besi kiz çocugu idi. Tüm hastalarin ilaca baslamadan önce %5 ve daha fazla vücut agirligi kaybi hikayesi vardi. Siproheptadin alan 11 hastada (%78) 4. ve 8. hafta ölçümlerde kilo artisi saptandi. Hastalarin ilk ay ortalama agirlik artisi 1,44 kg (0,5-3,7 kg) olarak bulundu. Yasa göre agirlik z skorlari ortalamasi -2,22’den -1,56’ya artis gösterdi. Tablo 2’de hastalarin VA ve VKI degisimleri görülmektedir. Hastalarin siproheptadin kullanmaya basladiktan sonra 8 hafta içinde VA ve VKI’sindeki degisiklikler istatistiksel olarak anlamli bulundu (18). Tablo 3’de siproheptadin kullanan olgularinin antropometrik özellikleri görülmektedir. Aileler 10 hastada (%71) belirgin istah artmasi belirtti. Dokuz hastada (%64) hafif-orta düzeyde geçici uyku hali ve 5 hastada (%35) hafif agiz kurulugu görülen yan etkiler olarak bildirildi. Bir hastada da progresif kilo kaybi devam etti.

Tartisma

Kanser hastalarinda kilo kaybi sik görülen ve tedavisi zor bir sorundur. Kötü beslenme hastalarin hayat kalitesini ve kanser tedavisini olumsuz etkiler. Istahin uyarilarak gida aliminin arttirilmasi, kilo artisinin saglanmasi için tercih edilebilecek fizyolojik bir yöntemdir. Çocuk kanser hastalarinda siproheptadin ile istahin uyarilarak kilo artisinin saglandigi ilk çalisma Couluris ve ark. tarafindan yapilmistir, bu çalismada 66 çocuk kanser hastasinin %76’sinin SH’ye iyi cevap verdigi görülmüstür (13). Couluris ve ark. hastalarin tama yakininin kilo almis oldugunu, ilk bir ayda ortalama kilo artisi 2,6 kg ve z-skorda ortalama degisim 0,35 olarak bulmuslardir. Bizim çalismamizda da benzer sekilde çocuk kanser hastalarinin %78’inde kilo artisi saglandi, vücut agirliklarinda ilk bir ayda ortalama 1,44 kg artis izlendi. Couluris ve ark.’nin çalismasinda hematolojik malinitesi olan hastalarin diger solid tümörlü hastalara gore SH’ye daha iyi cevap verdikleri bildirilmistir. Çalismamizda SH’ye bagli ciddi bir yan etki bildirilmemistir, ilacin antihistamink yan etkileri ile iliskili olarak en sik bildirilen yan etkiler hafif-orta düzeyde geçici uyku hali ve hafif agiz kurulugu idi. Hiçbir hastada ilaç yan etkisi nedeni ile ilaci kesmek durumunda kalinmadi. Literatürde iki çocuk hastada istah açici olarak SH ile birlikte methandienone içeren surup 1-2 yil sürede kullanildiktan sonra asiri virilizasyon ve bir hastada adrenal yetmezlik gelistigi bildirilmistir, ancak ayni yazida da bildirildigi üzere yan etkilerden SH degil, methandienone sorumlu tutulmustur (18). Çalismamizda çocuk kanser hastalarinda SH ile istahin uyarilabilecegini ve agizdan gida aliminin arttirilarak, bu hastalarda kilo artisinin saglanabilecegini gördük. Bizim çalismamizda da literature ile uyumlu olarak SH’nin güvenli bir istah uyarani oldugu görülmektedir. Siproheptadinin ikincil etki olarak istah uyarici özelligi iyi bilinmekle beraber bu etkinin mekanizmasi tam açik degildir. Beyinde 5-HT2 reseptörleri üzerine antiserotoninerjik etkisi ile istah arttirdigi düsünülmektedir (19). Siproheptadinin düsük agirlikli çocuklarda büyüme ve IGF-1 üzerine etkisinin bakildigi placebo kontrollü bir çalismada, dört ay süre ile SH kullanilmis olan çocuklarda kilo, boy, büyüme hizlari ve IGF-1 z skorlari SH alan grupta istatistiksel olarak anlamli yüksek saptanmistir (20). Çalismamizdaki en önemli kisitlilik, çalismanin retrospektif yapilmis olmasi, placebo kontrollü bir çalisma olmamasi, hasta sayisinin az olmasi, farkli tani ve evrelerde hastalar ile çalisilmis olmasidir. Randomize, plasebo kontrollü daha genis serilerde yapilacak çalismalara ihtiyaç vardir.

Sonuç

SH düsük toksite profili ve oral surup formu varligi nedeniyle çocuklar için uygundur. Siproheptadin, kanserli çocuklarda özellikle kisa dönem (4-8 hafta) kullanildiginda istah ve vücut agirligi üzerinde olumlu etkileri olan, yan etkileri az, ucuz olarak temin edilebilen bir istah uyarani gibi görünmektedir.