Özgün Araştırma

Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Aşılarla İlgili Bilgi ve Tutumunun Değerlendirilmesi

10.4274/jcp.2022.30316

  • Ahmet Ergin
  • Bilge Betül Kılıç
  • Ceyda Gökcen Gökdeniz

Gönderim Tarihi: 03.08.2022 Kabul Tarihi: 31.10.2022 J Curr Pediatr 2022;20(3):356-366

Giriş:

Tıp fakültesi öğrencilerinin aşı konusundaki bilgi ve tutumların saptanması aşılama oranlarının artırılması ve aşı kararsızlığı ile mücadelede önemlidir. Bu çalışma ile tıp fakültesi öğrencilerinin erişkin ve çocukluk çağı aşıları konusundaki bilgi ve tutumlarının ve bunları etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem:

Kesitsel tipteki araştırmanın evrenini 2018-2019 eğitimöğretim yılında bir tıp fakültesinde 1. ve 6. sınıfta öğrenim gören 404 öğrenci oluşturmaktadır. Örneklem seçimine gidilmemiş olup evrenin tamamına ulaşılması hedeflenmiştir. Araştırmanın bağımlı değişkenini katılımcıların cevaplarından hesaplanan bilgi ve tutum puanı oluştururken; bağımsız değişkenlerini katılımcıların sosyo-demografik özellikleri ve aşılanma durumları oluşturmaktadır. Veri toplama işleminde araştırmacılar tarafından literatür taranarak oluşturulan 74 soruluk anket formu kullanılmıştır. Aşılar ile ilgili bilgi düzeyini ölçmek amacıyla sorulan 22 sorudan bilgi puanı hesaplanmıştır. Aşılar ile ilgili tutumunu ölçmek amacıyla sorulan 28 sorudan tutum puanı hesaplanmıştır.

Bulgular:

Araştırmaya 338 (%83) kişi katılmıştır. Katılımcıların yaş ortalaması 21,4±3,1’dir. Katılımcıların bilgi puanı ortalaması 9,4±5,7 ve tutum puanı ortalaması 62,7±10,9’dur. Dönem 6 öğrencilerinin bilgi puanı daha yüksek olup aradaki fark istatiksel olarak anlamlıdır (p<0,001). Yapılan çoklu analize göre aşılar hakkındaki bilgi puanı birinci sınıf olanlarda, Hepatit B aşısını olmayanlarda, ücretli aşıları bilmeyenlerde ve ücretli aşıları devlet karşılarsa çocuklarıma yaptırmam/ bilmiyorum diyenlerde daha düşük saptanmıştır. Ücretli aşıları bilmeyenlerde ve ücretli aşıları çocuğuma yaptırmam/bilmiyorum diyenlerde tutum puanı daha düşük saptanmıştır.

Sonuç:

Tıp fakültesi öğrencilerinin aşılar konusundaki bilgi düzeyleri düşük saptanmışken, aşılara yönelik tutumları olumludur. Tıp eğitimi sürecinde aşı konusundaki bilgi ve tutumu olumlu etkileyecek daha fazla aktiviteye yer verilmesi önerilir.

Anahtar Kelimeler: Aşılama, tıp fakültesi öğrencisi, bilgi, tutum

Giriş

Aşı, sağlık üzerinde önemli etkisi olan her yıl milyonlarca insanın hayatını kurtaran düşük maliyetli önemli halk sağlığı girişimlerinden biridir (1,2). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre 100 milyonun üzerinde çocuk bir yaşından önce aşılanmakta ve her yıl 2,5 milyon çocuk ölümden korumaktadır. Fakat halen gelişmekte olan ülkelerde bebek ölümlerinin 1/5’i aşı ile önlenebilir hastalıklara bağlıdır (3).

Aşı kararsızlığı, DSÖ tarafından aşı hizmetlerinin ulaşılabilirliğine rağmen aşı kabulünde gecikme veya reddetme olarak tanımlanmaktadır (4). Aşının yadsınamaz başarısına rağmen günümüzde artan sayıda kişi ve grup tarafından aşı kararsızlığı görülmektedir (2). Aşı karşıtı hareket ve aşı kararsızlığı yalnızca aşılanmış bireylerin sağlığını değil, aynı zamanda toplum bağışıklığını bozarak herkesi riske atmaktadır. Yanlış ve yetersiz bilgi, mitler, önceki salgınların ciddiyetiyle ilgili hafıza kaybı, aşı üreten şirketlere güven eksikliği, dini ve felsefi ideolojiler aşıya karşı olumsuz tutumlara neden olabilmektedir (4). Aşı karşıtı tutum, aşı güvenliğiyle ilgili kanıta dayalı olmayan bilgilerle internet üzerinden sanayileşmiş ülkelerde yayılmaktadır (2).

Sağlık çalışanlarının özellikle hekimlerin insanların aşı güvenliği ve etkinliği hakkındaki bilgilerini artırmak için iyi hazırlanması gerekmektedir (5). Tıp fakültesi öğrencilerinin aşılar hakkındaki bilgi ve tutumunu araştıran çeşitli çalışmalar tıp fakültesi öğrencilerinin aşılar ile ilgili bilgilerinin ve aşılar hakkında hastalara danışmanlık vermede yetersiz olduğunu göstermektedir (6,7). Ayrıca çalışmalar aşı ile ilgili bilgi eksikliğinin ve olumsuz tutumun gelecekte sağlık çalışanları için bir zorluk olacağına işaret etmektedir (8).

Araştırmalar hekimler tarafından sağlanan bilgilerin ebeveynlerin çocuklarını aşılamaya yönelik tutumlarında kritik rol oynadığını göstermiştir (9). Hekimler aşıya olan güveni sağlamada anahtar rol oynamaktadır (1). Bu nedenle geleceğin hekimlerinin aşılama konusunda bilgili olmaları ve aşı kararsızlığı artışına karşı iyi donanımlı olmaları giderek artan bir öneme sahiptir. Tıp fakültesi öğrencilerinin bilgi ve tutumların saptanması, aşı oranlarının artırılması ve aşı kararsızlığı sıklığının azaltılması için gerekli müdahalelerin planlanması aşamasında önemlidir.

Bu araştırma ile tıp fakültesi 1. ve 6. sınıf öğrencilerinin erişkin ve çocukluk çağı aşıları konusundaki bilgi ve tutumlarını belirlemeyi amaçladık.


Gereç ve Yöntem

Kesitsel tipteki araştırmanın evrenini 2018-2019 yılında bir tıp fakültesinde öğrenim gören 1. ve 6. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır (404 kişi). Evreni temsil edecek minimum örneklem büyüklüğü, evren büyüklüğü 404, sapma payı d=0,05 olarak alındığında ve %95 güven düzeyinde 197 kişi olarak hesaplandı. Örneklem seçimine gidilmemiş olup evrenin tamamına ulaşılması hedeflendi.

Araştırmanın bağımlı değişkenini öğrencilerin aşıyla ilgili bilgi ve tutumları oluştururken; bağımsız değişkenlerini ise öğrencilerin sosyo-demografik özellikleri (yaş, cinsiyet, medeni durum, anne-baba öğrenim durumu, en uzun süre yaşanılan yer, algılanan gelir durumu), sınıfı, bağışıklama alışkanlığı ve durumu, Sağlık Bakanlığı çocukluk ve erişkin çağı rutin aşılama programında yer alan aşıları duyma durumu, gelecekte çocuklarına aşı yaptırmayı düşünme durumu ve Sağlık Bakanlığı’nın aşı takviminde yer alan aşıları çocuklarına yaptırmayı isteme ve kararsızlık yaşama nedenleri oluşturmaktadır.

Veri toplama işleminde araştırmacılar tarafından literatür taranarak oluşturulan 74 soruluk anket formu kullanıldı. Katılımcıların sosyo-demografik özellikleriyle ilgili 9 soru, bilgi sahibi olduğu aşılar hakkında 2 soru, bağışıklama alışkanlıkları ve durumu hakkında 6 soru, gelecekteki çocuklarına Sağlık Bakanlığı’nın aşı takviminde yer alan aşıları yaptırmayı düşünme durumu ve nedenleriyle ilgili 3 soru ve ücretli aşılar hakkında 4 soru soruldu. Aşılar ile ilgili bilgi düzeyini ölçmek amacıyla araştırmacılar tarafından literatür taranarak oluşturan 22 sorudan bilgi puanı hesaplandı. Ölçekten en düşük 0, en yüksek 22 puan alınmakta olup; yüksek puan alınması bilgi düzeyinin yüksek olduğunu göstermektedir. Aşılar ile ilgili tutumu ölçmek amacıyla araştırmacılar tarafından literatür taranarak oluşturulan 28 soruyla tutum puanı hesaplandı. Sorular 4’lü Likert tipinde olup en yüksek 84 ve en düşük 0 alınmaktadır, yüksek puan olumlu tutumu göstermektedir. Çalışma öncesinde Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Etik Kurulu’ndan etik kurul izni ve gerekli kurumsal izinler alındı (Sayı: 10, tarih: 21.05.2019).

Verilerin değerlendirilmesinde SPSS-17 kullanıldı. Tanımlayıcı istatistikler kategorik değişkenler için sayı, yüzde; sürekli değişkenler için aritmetik ortalama, standart sapma ve kesikli değişkenler için ortanca, çeyrekler arası fark verildi. Ölçümsel değişkenlerin gruplar arası karşılaştırılmasında Mann-Whitney U testi ve Kruskal-Wallis testi kullanıldı. Sürekli değişkenler arası ilişkiler Spearman korelasyon analizi ile incelendi. Aşılar hakkında bilgi ve tutum puanının etkileyen faktörlerin belirlenmesinde doğrusal regresyon analizi (backward) kullanıldı. İstatistiksel anlamlılık düzeyi (p) <0,05 kabul edildi.


Bulgular

Araştırmaya 338 kişi katılmıştır. Çalışmaya katılan öğrencilerin yaş ortalaması 21,4±3,1 olup, %57,0’si kadındır. Katılımcıların % 63,3’ü 1. sınıf öğrencisidir. Öğrencilerin %61,6’sının anne öğrenim düzeyi lise ve üstü, %78,0’ının baba öğrenim düzeyi lise ve üstüdür (Tablo 1).

Katılımcılar çocukluk çağı aşılarından en sık kızamık aşısını, su çiçeği aşısını ve tetanoz aşısını bilmektedir. Öğrenciler çocukluk çağı aşılarından en az pnömokok aşısını ve H. influenza tip B aşısını bilmektedir (Şekil 1).

Öğrenciler en sık tetanoz ve Human Papilloma Virus (HPV) aşısının erişkin aşısı olduğunu bilmektedir (Şekil 2).

Öğrencilerin grip aşışını yaptırmama sıklığı %74,0 iken HPV aşısını yaptırmama sıklığı %86,7’dir. Katılımcıların %63,2’si Hepatit B aşısını, %47,4’ü Hepatit A aşısını ve %68,1’i tetanoz aşısını yaptırdığını belirtti (Tablo 2).

Katılımcıların %95,2’si gelecekteki çocuklarına aşı yaptırmayı düşünmektedir. Öğrencilerin gelecekteki çocuklarına aşı yaptırma nedenleri arasındaki en sık iki etken aşıların hastalıklardan koruması ve aşıların yararlı olmasıdır. Öğrencilerin %3,0’ü gelecekteki çocuklarına aşı yaptırmayı düşünürken; bunun en sık nedeni olarak aşıların yan etkileri olmasını belirtmişlerdir (Tablo 3).

Öğrencilerin %59,6’sı ücretli aşıları biliyorken, bu aşılardan en sık HPV aşısını bilmektedirler. Katılımcıların %58,2’si ücretli aşıları yaptırmayı düşünürken, %72,7’si devlet tarafından karşılandığında ücretli aşıları yaptırmayı düşünmektedir (Tablo 4).

Katılımcıların %65,4’ü aşıyla ilgili bilgi sorularının yarısına yanlış cevap verdi. Katılımcıların çocukluk ve erişkin çağı aşılarıyla ilgili bilgi sorularına verdikleri yanıtlar Tablo 5’te gösterilmektedir. Yine katılımcıların çocukluk ve erişkin çağı aşılarıyla ilgili tutum sorularına verdikleri yanıtlar Tablo 6’da gösterilmektedir.

Çalışmaya katılan öğrencilerin aşılarla ilgili bilgi ortalama puanı 9,4±5,7 iken, aşılarla ilgili tutum puanı 62,7±10,9’dır. Sınıflara göre aşı bilgi puanları değerlendirildiğinde 6. sınıf öğrencilerinde aşı bilgi puanları 1. sınıf öğrencilerine göre daha yüksek olup aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,001). Hepatit A ve tetanoz aşısını yaptıranlarda aşı bilgi puanı yaptırmayanlara göre anlamlı olarak daha yüksektir. KKK ve Hepatit B aşısını yaptıranlarda yaptırmayanlara göre, ücretli aşıları bilenlerde bilmeyenlere göre, ücretli aşıları gelecekteki çocuklarına yaptırmayı düşünenlerde düşünmeyenlere göre ve devlet tarafından karşılandığında ücretli aşıları gelecekteki çocuklarına yaptırmayı düşünenlerde yaptırmayı düşünmeyenlere göre aşı bilgi ve tutum puanları istatistiksel anlamlı olarak daha yüksektir (p<0,05). En uzun yaşanılan yer il olanlarda aşılara yönelik tutum puanları daha olumludur (p<0,05) (Tablo 7).

Çoklu değişkenli analiz 6. sınıf öğrencilerinde, Hepatit B aşısı yaptıranlarda, ücretli aşıları bilenlerde ve ücretli aşılar devlet tarafından karşılandığında gelecekteki çocuklarına yaptırmayı düşünenlerde aşı bilgi puanının daha yüksek olduğunu ortaya koyarken ücretli aşıları bilenlerde ve ücretli aşıları yaptırmayı düşünenlerde aşı tutum puanının daha olumlu olduğunu ortaya koymaktadır (Tablo 8 ve 9).


Tartışma

Tıp fakültesi öğrencilerinde çocukluk ve erişkin aşılarına yönelik bilgi ve tutumların belirlenmesi amacıyla yapılan araştırmada öğrencilerin aşıya yönelik tutumlarının yüksek düzeyde olumlu olduğu, aşılar hakkındaki bilgi düzeylerinin ise düşük olduğu bulunmuştur. Hekimlerin aşı kararsızlığını gidermede ve aşı yaptırmayı teşvik etme de önemli rolleri olduğu gösterilmiştir (10). Geleceğin hekimleri tıp fakültesi öğrencilerinin aşılar hakkındaki bilgi düzeylerinin yüksek olması, hastalara yeterince tavsiyede bulunma ve aşı kararsızlığına karşı yanıt vermede büyük bir önem taşımaktadır. Yapılan araştırmalarda aşı kararsızlığının en sık nedenleri güvenlik endişeleri, bilgi eksikliği ve yanlış bilgilendirmeler olarak bulunmuştur (11). Bu nedenle tıp fakültesi öğrencilerinin gelecekte hekim olarak çalışacakları göz önüne alındığında hastaları aşıyla önlenebilir hastalıklara karşı korumak için aşılarla ilgili topluma doğru bilgi vermekten sorumludur. Barselona’da birinci basamak sağlık çalışanlarıyla yapılan bir araştırmada, yaklaşık her üç katılımcıdan biri aşı konusunda kararsız anne-babaların sorularını yanıtlamak için yeterli bilgiye sahip olmadığını belirtmiştir (12). Bu çalışmada, tıp fakültesi öğrencilerinin aşı bilgisi eksikliğini göstermektedir.

Bu araştırmada tıp fakültesi öğrencilerinin aşıya yönelik tutumlarının olumlu olduğu bulunmuştur. Çalışmamızda aşılara yönelik olumlu tutum ve öğrencilerin çoğunluğunun gelecekteki çocuklarına aşı yaptırmayı düşünmesi mevcut aşılama süreçlerine güvendiklerini gösterebilir. Bizim çalışmamıza benzer olarak Romanya’da 2018 yılında tıp fakültesi öğrencilerinde yapılan bir araştırmada öğrencilerin aşılara yönelik tutumu yüksek düzeyde olumlu saptanmıştır (9). Geleceğin hekimlerinin aşıya yönelik tutumlarının yüksek olması toplumda aşı yaptırma sıklığının yüksek olmasını sağlayabilir. Almanya’da hekimler üzerinde yaptığı araştırmada hekimlerin aşıya yönelik tutumlarının aşı kapsamıyla ilişkili olduğunu saptamıştır (13).

DSÖ ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi (CDC) tıp fakültesi öğrencileri de dahil olmak üzere sağlık profesyonellerinin mevsimsel gribe karşı düzenli olarak aşılanması gerektiğini belirtmektedir (14,15). Buna rağmen çalışma grubumuz influenza açısından risk grubu olmasına rağmen mevsimsel grip aşısını yaptırma sıklığı oldukça düşük bulunmuştur (%22,4). Bu durum endişe vericidir. Bu durumun nedeni gribin özellikle genç bireylerde ciddi bir hastalık olmadığı algısından kaynaklanıyor olabilir. Bizim çalışmamızla benzer olarak Polonya’da yapılan araştırma bu oran %15,2 ve Fransa’da yapılan araştırmada %29,7 bulunmuştur (16,17). Tıp öğrencilerinin grip aşısı yaptırma sıklığının düşük olmasının altta yatan nedenlerinin araştırılmasına ihtiyaç vardır. ABD’deki yapılan bir araştırmada tıp fakültesi öğrencilerinin teorik eğitiminin yanında yerinde akran aşılaması yapılması tıp fakültesi öğrencileri arasında mevsimsel grip aşısı yaptırma sıklığını artırdığını göstermiştir (18).

Araştırmada tıp fakültesi öğrencilerinin HPV aşısı yaptırma sıklığı düşük bulunmuştur (%13,3). Fransa’da yapılan araştırmada tıp fakültesi öğrencilerinde HPV aşısı yaptırma sıklığı %50,9 saptamışken, Lübnan’da yedi tane tıp fakültesinin öğrencilerinde yapılan çalışmada HPV aşısı yaptırma sıklığı %16,8 ve Çin’de yapılan bir araştırmada tıp fakültesi öğrencilerinin HPV aşısı yaptırma sıklığı %8,8 bulunmuştur (19-21). HPV aşısı yaptırma sıklıklarında bu farklılıklar çalışma gruplarının sosyo-kültürel farklılıklarından kaynaklanıyor olabilir. Ayrıca araştırmamızda katılımcıların %33,1’i HPV ile ilgili sorulan 5 sorunun hepsine yanlış cevap vermiştir. Tıp fakültesi öğrencilerinin gelecekteki klinik uygulamaları için HPV aşısı hakkında kapsamlı bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Bizim çalışmamızla benzer şekilde Çin’de yapılan bir araştırmada tıp fakültesi öğrencilerinin HPV aşısı hakkında bilgi eksikliğini ortaya koymuştur (22).

Çalışmada, öğrencilerin yaklaşık %60’ı Hepatit B aşısını yaptırmıştır. Kamerun’da yapılan araştırmada öğrencilerin sadece %10’u uygun dozda Hepatit B aşısını yaptırmışken (23), Aroke ve ark. (24) yaptığı araştırmada Hepatit B aşısı yaptırma %26 olarak saptanmıştır. Literatürde tıp fakültesi öğrencilerinde Hepatit B yaptırma sıklıkları arasında farklılıklar bulunmaktadır. Ancak bu oranlar genellikle düşüktür.

Araştırmaya katılan Dönem 6 öğrencilerinin Dönem 1 öğrencilerine göre bilgi puanları daha yüksekti. Bu bulgu literatürle uyumludur (25,26). Dönem 6 öğrencilerinin aşı konusunda daha bilgili olmaları Dönem 6 öğrencilerinin Dönem 1 öğrencilerine göre tıp eğitimi süresince aşıyla ilgili daha fazla eğitime almalarından kaynaklanmaktadır.

Çalışmamızın bazı kısıtlılıkları mevcuttu. Katılımcıların aşı yaptırma durumları kişilerin beyana dayanmaktaydı. Bu nedenle bu hatırlatma yanlılığı (recall bias) ve bilgi yanlılığı (information bias) olabilir. Ayrıca çalışmamızı sadece tek bir tıp fakültesinde gerçekleştirdiğimiz için tüm tıp fakültelerine genellemez.


Sonuç

Sonuç olarak, tıp fakültesi öğrencilerinin aşılar konusundaki bilgi düzeyleri düşük saptanmışken, aşılara yönelik tutumları olumludur. Tıp eğitimi sürecinde aşı konusundaki bilgi ve tutumu olumlu etkileyecek daha fazla aktiviteye yer verilmesi önerilir. Ayrıca bu araştırma gibi araştırmaların daha farklı tıp fakültelerinde ve aralıklı olarak yapılmasının geleceğin hekimlerinin aşılar konusundaki bilgi durumlarını ve tutumlarını saptanmada yararlı olacağı ve gerekli ise düzeltmeler için girişimlerin yapılmasına fırsat sağlayacağı düşünülebilir.

Etik

Etik Kurul Onayı: Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Etik Kurulu’ndan çalışmaya ilişkin etik kurul onayı alındı (sayı: 10, tarih: 21.05.2019).

Çıkar Çatışması: Yazarlar tarafından çıkar çatışması bildirilmemiştir.

Finansal Destek: Yazarlar tarafından finansal destek almadıkları bildirilmiştir.


  1. Mizuta AH, de Menezes Succi G, Montalli VAM, de Menezes Succi RC. Perceptions on the importance of vaccination and vaccine refusal in a medical school. Rev Paul Pediatr 2019;37:34-40.
  2. Marotta C, Raia DD, Ventura G, Casuccio N, Dieli F, D’Angelo C, et al. Improvement in vaccination knowledge among health students following an integrated extracurricular intervention, an explorative study in the University of Palermo. J Prev Med Hyg 2017;58:E93-8.
  3. World Health Organization (WHO). Immunization coverage. [cited: 04.04.2022]. Available from: https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/immunization-coverage
  4. Salmon DA, Dudley MZ, Glanz JM, Omer SB. Vaccine Hesitancy: Causes, Consequences, and a Call to Action. Am J Prev Med 2015;49:S391-8.
  5. Afonso N, Kavanagh M, Swanberg S. Improvement in attitudes toward influenza vaccination in medical students following an integrated curricular intervention. Vaccine 2014;32:502-6.
  6. Afonso NM, Kavanagh MJ, Swanberg SM, Schulte JM, Wunderlich T, Lucia VC. Will they lead by example? Assessment of vaccination rates and attitudes to human papilloma virus in millennial medical students. BMC Public Health 2017;17:1-8.
  7. Betsch C, Wicker S. E-health use, vaccination knowledge and perception of own risk: Drivers of vaccination uptake in medical students. Vaccine 2012;30:1143-8.
  8. Pelly LP, Pierrynowski MacDougall DM, Halperin BA, Strang RA, Bowles SK, Baxendale DM, et al. The Vaxed Project: An assessment of immunization education in Canadian health professional programs. BMC Med Educ 2010;10:86.
  9. Deleanu D, Petricau C, Leru P, Chiorean I, Muntean A, Dumitrascu D, et al. Knowledge influences attitudes toward vaccination in Romania. Exp Ther Med 2019;18:5088-94.
  10. Edwards KM, Hackell JM. Countering Vaccine Hesitancy. Pediatrics 2016;138:3.
  11. Dube E, Gagnon D, Nickels E, Jeram S, Schuster M. Mapping vaccine hesitancy - Country-specific characteristics of a global phenomenon. Vaccine 2014;32:6649-54.
  12. Picchio CA, Carrasco MG, Sagué-Vilavella M, Rius C. Knowledge, attitudes and beliefs about vaccination in primary healthcare workers involved in the administration of systematic childhood vaccines, Barcelona, 2016/17. Euro Surveill 2019;24:1800117.
  13. Weigel M, Weitmann K, Rautmann C, Schmidth J, Bruns R, Hoffmann W. Impact of physicians’ attitude to vaccination on local vaccination coverage for pertussis and measles in Germany. Eur J Public Health 2014;24:1009-16.
  14. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Influenza Vaccination Information for Health Care Workers. [cited: 09.10.2022]. Available from: https://www.cdc.gov/flu/professionals/healthcareworkers.htm
  15. World Health Organization (WHO). How to Implement Seasonal Influenza Vaccination of Health Workers: An Introduction Manual for National Immunization Programme Managers and Policy Makers; Pilot version 2019. Available from: https://apps.who.int/iris/handle/10665/325906
  16. Machowicz R, Wyszomirski T, Ciechanska J, Mahboobi N, Wnekowicz E, Obrowski M, et al. Knowledge, attitudes, and influenza vaccination of medical students in Warsaw, Strasbourg, and Teheran. Eur J Med Res 2010;15(Suppl 2):235-40.
  17. Loulergue P, Moulin F, Vidal-Trecan G, Absi Z, Demontpion C, Menager C, et al. Knowledge, attitudes and vaccination coverage of healthcare workers regarding occupational vaccinations. Vaccine 2009;27:4240-3.
  18. Loulergue P, Fonteneau L, Armengaud JB, Momcilovic S, Levy-Brühl D, Launay O, et al. Vaccine coverage of healthcare students in hospitals of the Paris region in 2009: the Studyvax survey. Vaccine 2013;31:2835-8.
  19. Baldolli A, Michon J, Verdon R, Fournier A. Vaccination perception and coverage among healthcare students in France in 2019. BMC Med Educ 2020;20:508.
  20. Haddad SF, Kerbage A, Eid R, Kourie HR. Awareness about the human papillomavirus (HPV) and HPV vaccine among medical students in Lebanon. J Med Virol 2022;94:2796-801.
  21. Liu Y, Jiang X, Xu L, Di N, Jiang L, Tao X. Difference Between Medical and Nonmedical Students on Knowledge, Practice, and Attitude Towards the Human Papillomavirus Vaccine in China: a Cross-Sectional Study. J Cancer Educ 2021;36:1014-21.
  22. Wen Y, Pan XF, Zhao ZM, Chen F, Fu CJ, Li SQ, et al. Knowledge of human papillomavirus (HPV) infection, cervical cancer, and HPV vaccine and its correlates among medical students in Southwest China: a multi-center cross-sectional survey. Asian Pac J Cancer Prev 2014;15:5773-9.
  23. Noubiap JJ, Nansseu JR, Kengne KK, Tchokfe Ndoula S, Agyingi LA. Occupational exposure to blood, hepatitis B vaccine knowledge and uptake among medical students in Cameroon. BMC Med Educ 2013;13:148.
  24. Aroke D, Kadia BM, Anutebeh EN, Belanquale CA, Misori GM, Awa A, et al. Awareness and Vaccine Coverage of Hepatitis B among Cameroonian Medical Students. Biomed Res Int 2018;2018:3673289.
  25. Mjrby LM, Sahli AA, Alsrori ZM, Kamili FH, Althurwi HA, Zalah AA, et al. Knowledge and attitudes toward vaccination among Saudi medical students. J Family Med Prim Care 2020;9:2079-84.
  26. Cvjetkovic SJ, Jeremic VL, Tiosavljevic DV. Knowledge and attitudes toward vaccination: A survey of Serbian students. J Infect Public Health 2017;10:649-56.