Inek sütü alerjisi
Bebeklik döneminde en sik rastlanan besin alerjisidir. Gelismis ülkelerde 2 yas altinda bebeklerde görülme orani % 2 civarindadir. Hemen hemen yarisi IgE bagimli, yarisi degildir. Sadece direkt inek sütü verilmesi ile degil, hazir mama verilmesi ile de olusur. Alerjik reaksiyon; hazir mamanin baslanmasindan sonraki ilk 4 hafta içinde baslar. Büyük bir çogunlugu da 3 yasindan önce iyilesir.
Tedavi
Besin alerjisinde ana prensip, allerjen besinden sakinmadir. Ancak bebeklik döneminde sakinma uygularken, kesin tani ve dogru uygulama daha önemlidir. Çünkü özellikle en sik görülen süt alerjisi nedeniyle süt ve ürünlerinden sakinirken, yerine uygun beslenme düzenlemesini mutlak gerektirir. Aksi taktirde bu kez beslenme, büyüme ve gelisme bozukluklari ortaya çikar. Süt alerjisi tedavisinde ortak nokta; bebeklerin olabildigince uzun süre anne sütü almasidir. Anne sütü alamayan bebeklerin beslenmesi daha da zordur. Alternatif olarak önerilen mama, amino asit bazli mamalar ve tam hidrolize mamalardir. Yari hidrolize mamalar tedavi için uygun degildir. Tam hidrolize mamalari alan alerjik bebeklerin % 10 kadari, bu mamalari tolere edemez. Mama hazirlanirken içinde kalan büyükçe peptidlerin kismen alerjik özelliklerine bagli olabilir. Bu durumda amino asit bazli mamalara geçmek sarttir. Bir diger mama grubu; soya bazli mamalardir. Ancak soya alerjisi ve soyanin inek sütü ile çapraz reaksiyon göstermesi riskleri vardir. Ayrica soya bazli mamalarin 6 aydan küçük bebeklere uygunlugu da tartismalidir. Bu nedenle özellikle 6 aydan küçük bebeklere soya bazli mamalar ilk tercih olmamalidir. Hidrolize mamalar gebe ve emziren annede de kullanilabilir. Süt verme esnasinda annenin, özellikle antijenitesi yüksek olan ve yedigi zaman klinik olarak bebegin semptomlarinda artmaya yol açan findik, fistik vs. gidalardan uzak durmasi gerekir. Besin alerjisinde desensitizasyon tedavisi ile ilgili çalismalar giderek artmaktadir. Oral desensitizasyonun solunum yolu ve venom immünoterapisine benzer sonuçlar verdigi vurgulanmaktadir. Eliminasyon yani sira semptomatik tedavi de gerekebilir. Antihistaminikler, ketotifen, kromolin sodyum, kortikosteroidler, protein sentetaz ürünleri de tedavide kullanilmaktadir. Atopik dermatit, ürtiker gibi cilt belirtileri, gastrointestinal belirtiler gibi duruma özgü ilaç seçilmelidir. Anti IgE tedavisinin agir besin alerjisinde kullanimi netlesmemistir. Pahali ve yeni bir tedavidir, karar verebilmek için daha çalismalar gereklidir.
Dogal seyir
Çocuklarin çogu, zamanla alerjisi olan besini tolere edebilir. Çocuklarin %56’sinin 1 yilda, % 77’sinin 2 yilda, % 87’sinin 3 yilda tolerans gelistirdigi gösterilmistir (6). Besin spesifik IgE konsantrasyonu zamanla düser. Hatta agir alerjisi olanlarda bile tolerans gelisebilir. Eriskinlerde besin alerjisi yasam boyu devam edebilir. Fistik, agaç findiklari ve deniz ürünlerine karsi tolerans eriskinde nadiren gelisir. Fistik alerjisi çocukta %20 oraninda okul çaginda düzelmektedir. Toleransin mekanizmasi bilinmemektedir. Bagirsak gelisimi ile antijen emiliminin azalmasi, immün sistemin gelismesi de rol oynar. Ayrica proteinler üzerinde IgE baglayan kisimlarin (epitoplarin) dizilisinin de toleransda etkisi olabilir (4).
Korunma
Atopi riski olan bebekler; anne, baba veya kardeslerinden en az birisinde astim, alerjik rinit, atopik dermatit gibi atopik hastalik öyküsü olan bebeklerdir (7).Tüm saglik sorunlarinda oldugu gibi alerjik hastaliklarda da korunma en önde gelen yaklasimdir. Risk altindaki bebeklerde hastaligi önlemek için yapilabilecekleri arastiran çok sayida arastirma vardir. Bunlar içinde inek sütü allerjenlerinden korunma önemli bir yer tutmaktadir. Gerek beslenme, gerekse korunma açisindan anne sütünün üstünlügü tartisilmaz. Bu nedenle inek sütü veya alternatif beslenmeleri tartisirken hep anne sütüne göre degerlendirilmektedir. Çalismalar, henüz inek sütü alerjisi klinik olarak ortaya çikmamis bebeklerde yapilmaktadir. Çok büyük bir kohort çalisma ile yaklasik 70 yil önce Grulee ve Sanford sadece anne sütü alan ve karisik beslenen bebekleri karsilastirmis; normal inek sütü ile egzema riskinin 9 kat arttigini göstermistir (8). Anne sütü ile besleme, atopik hastalik gelismesini önler. Atopik heredite varsa, bu önleyici özellik daha belirgindir. Anne sütü yok veya yetersizse, tam hidrolize mama seçilmelidir. Hidrolize olmayan veya az hidrolize mamalar atopi açisindan risklidir (7). Yeni bir derlemede; Ilk 6 ay tam hidrolize kazein içeren mama ile beslenen yüksek riskli bebeklerde hayatin ilk yilinda atopik dermatit riskinin % 50 azaldigi görülmüstür (9).Gerek risk altindaki bebeklerde, gerekse besin alerjisi olusmus bebeklerde, anne sütünü özendirmek, diger koruyucu yaklasimlar, olabildigince erken tani ve dogru tedavi; saglikli bir yasam için atilacak ilk adimlardir.
