Giris Endokrin sistem hem normal gelisme sürecinde, hem de hastaliklarin seyri sirasinda deriyi etkiler. Hatta bazen deri bulgulari endokrin bir hastaligin ilk belirtisi olabilir. Asagida bu bulgulari fizyolojik ve patolojik durumlarda gözden geçirecegiz. Fizyolojik Endokrin Degisikliklerin Deri Bulgulari Yenidoganda deri, eriskinde görülen epidermal hücre yüzey antijenleri, keratinler, bazal membran ögeleri ve kollajenler gibi antijenlerin çoguna sahiptir. Buna karsin, terminal killarin sayi ve dagilimi, glandüler yapilarin aktivitesi ve bazi bölgelerin pigmentasyonu farkliliklar gösterir. Bu farklarin birçogu endokrin sistemin etkilerine baglidir. Örnegin, her iki cinste aksiller ve pubik killanma ile erkeklerdeki sakal bölgesindeki killanma, erken puberte disinda, ergenlik döneminden önce ortaya çikmaz. Sebase ve apokrin bezlerin aktivitesi ve buna bagli akne, hidradenitis suppurativa, genital hiperpigmentasyon gibi hastalik ve durumlar puberteden önce görülmez. Seboreik dermatit yenidoganda geçici olarak görülebilir. Yenidogan kizlarda hafif klitoromegali, vaginal akinti ve telars ile yenidogan erkeklerde jinekomasti anneden geçen hormonlarin etkisiyle görülebilir (1). Gebelik Ergen sagligini ilgilendirmesi nedeniyle gebelikte görülen deri degisikliklerini animsamakta yarar vardir. Gebelikte genital ve perianal bölgede, areola, umbilikus ve linea nigrada pigmentasyon artisi görülür. Estrojen düzeyi ve estrojen reseptörlerindeki artisa bagli olarak nevüslerde artis olabilir. Gingival dokuda hipertrofi ve inflamasyon görülebilir. Melasma (gebelik maskesi) gebelikte ve oral kontraseptif kullaniminda ortaya çikabilir. Yüzde görülen bu kahverengi renk degisimi gebelikten sonra da yillarca devam edebilir ve günese maruz kalinca artabilir. Gebelikte görülen diger deri degisiklikleri hiperhidrozis, hipertrikozis, ürtiker, dermografizm, vasküler degisiklikler, yaygin saç kaybi ve tirnak degisiklikleridir. Vasküler degisiklikler içinde palmar eritem, telanjiektaziler, ’spider angioma’ ve pyojenik granulomalar sayilabilir. Diger deri degisiklikleri içinde akne, ekzema, eritema multiforme ve malign melanoma gebelikte daha sik görülebilir. Impetigo herpetiformis (püstüler psöriazisin bir türü), pruritus gravidarum, papüler dermatit, gebeligin immün progesteron dermatiti ve herpes gestationis (gestasyonel pemfigoid) gibi gebelige özgü veya gebelikte alevlenen birçok deri lezyonu vardir. Alopesi ve intrahepatik kolestazise bagli pruritus gravidarum gebelikte nadiren görülebilir. Gebelikte killarin büyümesi hizlanabilir. Bunun estrojenin killarin büyüme döngüsünde anagen safhasini uzatmasina bagli oldugu düsünülmektedir. Dogumdan birkaç hafta veya birkaç ay sonra saç kaybi görülebilir ve bunun da estrojen ve projesteron düzeylerinin düsmesine bagli oldugu düsünülmektedir (2). Endokrin Bezlerin Hastaliklarina Ait Deri Bulgulari Hipofiz Cushing hastaliginda ve ACTH salgilanmasinin arttigi durumlarda epidermal melanositlerin‚ b-lipotropin tarafindan uyarilmasi sonucunda genel hiperpigmentasyon görülür. Hiperprolaktinemiye yol açan hipofiz adenomlari hirsutizme neden olabilir. Panhipopituitarizmde görülen deri bulgulari ise aksiller ve pubik killarin olmamasi, yumusak ve ince deri ve meme baslari dahil genel hipopigmentasyondur. Akromegali veya gigantizmde en sik görülen deri bulgulari kaba ve kalin deri, hiperhidrozis, yagli deri, hiperpigmentasyon, vücut killarinda kalinlasma, deri kivrimlarinda artma, göz kapaklari, burun ve alt dudakta kalinlasma ve akantozis nigrikanstir (1).

Tiroid

Hipertiroidizmde deri kirmizi, düzgün, sicak, kadifemsi ve nemlidir. Vazodilatasyona bagli olarak yüz ve avuçlar hiperemiktir. Saçlar ince, yumusak ve kirilgandir. Hirsutizm, alopesia areata ve diffüz alopesi görülebilir. Tirnaklar yumusak, parlak ve onikolitik (tirnak yatagindan ayrilma, genisleme ve konkavlasma) olabilir. Vitiligo, ürtiker, dermatografizm, yaygin kasinti görülebilir. Hipotiroidizmde ise deri kalin, ama gode birakmayan miksödem özelliginde, kaba, kuru, soguk ve soluktur. Daha agir olgularda yüz, göz kapaklari ve ellerde gode birakmayan ödem görülebilir. Yüz ifadesiz bir görünüm alabilir. Dil büyüyebilir. Saçlar mat, kaba ve kirilgandir. Saçlarda, kaslarda, sakal ve genital bölgedeki killarda azalma olabilir. Tirnaklar ince ve kirilgandir. Asiri deri kurulugu ve inflamasyona bagli kasinti olabilir. Pretibial miksödem en sik Graves hastaliginda görülmekle birlikte hipotiroidizmde de görülebilir. En sik alt ekstremitelerde, bazen de yüz, eller, kollar ve gövdenin dorsal yüzlerinde olabilir. Tipik olarak sari veya açik mor plaklar ya da nodüller seklinde görülür ve üzerinde hipertrikoz olabilir (3,4). Paratiroid Hipoparatiroidizmde görülen deri degisiklikleri kuruluk, pullanma; otoimmun hipoparatiroidizmde hiperpigmentasyon ya da vitiligo gibi pigment degisiklikleridir. Saç kaybi görülebilir. Tirnaklar ince ve kirilgandir. Impetigo herpetiformis, kandidiazis ve eksfoliatif dermatit olabilir. Hiperparatiroidizmde ise kalsiflaksi gelisebilir (5). Adrenal Cushing sendromunda yag dagiliminin degismesine bagli olarak supraklavikular bölgede, boynun arkasinda (bufalo hörgücü) ve yanaklarda (ay dede yüzü) yag yastiklari olusabilir. Deri, kollajen ve mukopolisakkaridlerin kaybina bagli olarak atrofiktir ve karin, uyluklar ve kollarda mor renkli strialar gelisebilir. Bu nedenle yüzde pletora, kolay berelenme ve yara iyilesmesinde gecikme olabilir. Hirsutizm ve akne görülebilir. Primer pigmente nodüler adrenokortikal hastalikta (Carney kompleksi), endokrin neoplazilerle birlikte kardiyak miksoma, mavi nevüs ve çok sayida lentijinler görülebilir. Adrenal virilizan patolojilerde hirsutizm, erkek tipi alopesi, deride kalinlasma, akne ve pubik killanmanin erkek tipi yayilmasi görülebilir. Addison hastaliginda deride ve müköz membranlarda görülen hiperpigmentasyon, özellikle açiktaki deri alanlarinda, deri kivrimlarinda, normalde de pigmente olan bölgelerde ve skar dokularinda belirgindir. Agiz boslugu, bukkal mukoza ve dil de etkilenebilir ve mavi-siyah renge dönüsebilir. Saçlar daha siyah bir renk alabilir, tirnaklarda koyu çizgilenmeler olabilir ve konjunktiva ve vaginal mukozada pigmentasyon görülebilir. Hastalarin bir kisminda da vitiligo alanlari olabilir (6,7). Pankreas Deri bulgulari olan en sik pankreas hastaligi diabetes mellitustur. Glukagonoma; nekrolitik migratuvar eritem, glossitis, stomatitis, anguler seylitis, blefarit, alopesi, ince ve kirilgan tirnaklarla kendisini gösterebilir (8). Pankreatitte suppuratif pannikülit görülebilir. Serumdaki yüksek lipolitik enzimlerden kaynaklanan bu durum subkutan dokuda gelisen nekroz ile derin ve agrili nodüller seklinde görülür ve içinde tipik olarak yagli sivi tipik olarak drene olur. Benzer lezyonlar pankreas adenokarsinomunda da görülebilir. Hemokromatoziste ise bronz veya gri-mavi renk degisikligi, deride kuruluk ve atrofi, gövde, aksilla ve pubik bölgede killanmada azalma; özellikle karaciger tutulumu varsa palmar eritem ve 'spider angioma' görülebilir. Bronz renk degisikligi epidermisin melanin içeriginin artmasina baglanirken, mavimsi renk degisikliginin ise ter bezlerindeki demir birikimine bagli oldugu düsünülmektedir. Renk degisiklikleri öncelikle cildin açikta kalan bölümlerinde ortaya çikar ve yüz, kollar, genitalia ve deri kivrimlarinda yogunlasir (9). Deri ve Endokrin Sistemi Ilgilendiren Belirtiler Akantozis nigrikans Hiperpigmentasyon, papillomatöz ve kadifemsi hiperproliferasyon ve dermal glikozamin depolanmasi ile karakterize olan bu tablo insülin direnci ile dogrudan iliskilidir. Özellikle boyun çevresindeki görünümü nedeniyle bazi aileler tarafindan 'yaka kiri' zannedilebilir. Ayrica, koltuk altlarinda, antekübital bölgede, inguinal bölgede ve uyluklarin iç yüzlerinde, diz ve dirseklerde, parmak eklemlerinde görülebilir (10). Multipl Endokrin Neoplaziler Multipl endokrin neoplazi (MEN) tip 1'de (hipofiz, paratiroid ve pankreas tümörü) anjiofibromlar, kollajenoma, epidermal inklüzyon kistleri, leiomyomalar ve lipomalar görülebilir. MEN2A'da özel bir deri bulgusu beklenmez. MEN2B'de (medüller tiroid kanseri ve feokromositoma) ise müköz membranlari da tutabilen yaygin nöromalar ve ayrica lentigo, “cafe-au-lait” ve nörofibromalar görülebilir (11,12). Vitiligo Vitiligo otoimmün patolojilerle birliktelik gösterebilir ve lokal ya da genel, simetrik depigmentasyon olarak tanimlanir. Vitiligoya endokrin hastalik genellikle eslik etmez; ancak birlikte bulunabildigi en sik endokrin sorunlar otoimmün tiroid hastaligi, Addison hastaligi, diabetes mellitus ve hipoparatiroidizmdir. Graves hastaliginda %7, Addison hastaliginda %15 oraninda görülmektedir. Otoimmün poliglandüler endokrinopatilerde bildirilmistir. Vitiligo görülen hastalarda endokrinopati olmasa da, tiroid, adrenal ve parietal hücrelere karsi antikorlar saptanabilir. Vitiligo, endokrin sorundan önce, ayni anda veya daha sonra ortaya çikabilir (1). Lipodistrofiler Lipodistrofiler lokal veya genel subkutan doku kaybidir. Lokal lipodistrofi insülin enjeksiyon yerlerinde görülebilir. Bunu önlemek için insülin enjeksiyonlari sistemli bir sekilde yer degistirerek uygulanmali ve ayni yere tekrarlayan enjeksiyonlardan kaçinilmalidir. Ayrica lipodistrofi ve insülin direnci ile birlikte seyreden kalitsal lipodistrofiler vardir (1). Kutanöz Kalsifikasyonlar Deride görülen lokal veya genel kalsifikasyonlar doku hasarina (distrofik kalsifikasyon), yüksek kalsiyum ve fosfor düzeylerine (metastatik kalsifikasyon) veya bilinmeyen nedenlere (kalsinozis sirkumskripta veya universalis) bagli olabilir. Asemptomatik papüller veya nodüller seklinde görülebilir. Bazen bu lezyonlar parçalanarak tebesir görünümde drenaja neden olabilir. Ayirici tanida hiperparatiroidizm ve hipoparatiroidizm düsünülmelidir (13,14). Deri Bulgulari Olan Diger Metabolik Hastaliklar McCune-Albright sendromu lokal hiperpigmentasyon, uzun kemikler veya pelvisi tutan fibröz displazi ve puberte prekoks ile tanimlanmis bir endokrin hiperfonksiyon hastaligidir. Tipik deri lezyonu tek, büyük ve düzensiz kenarlari olan kahverengi bir maküldür. Oral hiperpigmentasyon da görülebilir. Albright'in herediter osteodistrofisinde ise boy kisaligi, yuvarlak yüz görünümü ve elde anomaliler (brakidaktili, 4. ve 5. metakarpal/metatarsal kemiklerde kisalik), gelisme geriligi, katarakt, deride kalsifikasyon, radyolojik bulgular (kalvaryumda kalinlasma, bazal gangliyon kalsifikasyonlari), hipokalsemik tetani, yüksek paratiroid hormonu (PTH) ve hiperfosfatemi tanimlayici özelliklerdir. Deri ve deri altinda sabit nodüller görülür. Bu lezyonlar çok sayida ve eklemlere yakin bölgelerde olabilir. Ülserasyon ve tebesir kivaminda drenaj görülebilir. Nörofibromatozis otozomal dominant kalitim gösterir ve deride ve ayni zamanda sinir sisteminde, gözde, gastrointestinal sistemde ve kemiklerde yaygin nörofibromalara neden olur. Hastalarin %1'den küçük bir kisminda feokromositoma görülebilir. Nörofibromatozisin patognomonik bulgularindan biri aksiller çillenmedir. Ayrica cafe-au-lait lekeleri (hastalarin %75'inden fazlasinda çapi 1.5 cm'den büyük 6 veya daha fazla sayida), nadiren büyük lobule kitleler (pleksiform nöromalar) görülebilir. Deri bulgulari olan diger metabolik hastaliklar Tablo 1 ve Tablo 2'de özetlenmektedir (1). Pigment Degisiklikleri ve Endokrin Sistem Birçok endokrin hastalikta lokal veya genel pigment miktari artar veya azalir. Örnegin hiperpigmentasyon Addison hastaligi, ACTH üreten hipofiz tümörleri, paraneoplastik ACTH üretimi ve POEMS sendromunda (periferik nöropati, organomegali, endokrin islev bozuklugu, monoklonal gamopati ve pigmentasyon) görülebilir. Hipopigmentasyon ise panhipopituitarizm, hipogonadizm (özellikle erkekte) ve vitiligo (otoimmün poliglandüler endokrinopati) ile birlikte karsimiza çikabilir (16,17,18,19,17,18,19,20).