Giris

Anne sütü, tüm yenidoganlar ve bebekler için ideal besindir. Yapisinda, gelisimi saglayan besin elementleri ve fonksiyonel bilesikler içerir. En önemli makro besin bilesenleri, protein, yag ve laktozdur (1,2). Makro besinlerin disinda anne sütü içerigini, immünoglobulinler, enzimler, antimikrobiyal peptitler, oligosakkaritler, hormonlar, sitokinler ve gelisme faktörleri ile spermin, spermidin ve putresin gibi poliaminler olusturur (3-5). Biyoaktif maddeler olarak da adlandirilan bu fonksiyonel bilesikler, bebeklerin immün sisteminin gelismesinde, hücrelerin uyarilmasinda, sindirim kanalinda ve barsaklarda bulunan simbiyotik mikroflora ile barsakla iliskili lenf dokusunun gelisiminde önemli rol oynarlar (6-8). Anne sütü içerigi, erken dogum ve zamaninda dogum yapan annelerde degisiklik gösterir. Erken dogum yapanlarda yag ve protein oranlari daha yüksektir (9).

Anne Sütünde Poliaminler

Poliaminler, tüm ökaryotik hücrelerde, hücre büyümesi ve farklilasmasindan sorumlu olan biyojenik aminlerdir. Putresin (diamin), spermidin (triamin) ve spermin (tetramin) dogada yaygin olarak bulunan baslica poliaminlerdir. Enzimlerin etkisiyle, sirasiyla ornitinden putresin, putresinden spermidin ve spermidinden spermin sentezlenir. Endojen olarak sentezlenmelerinin yani sira, diyet yoluyla alinan besinlerden ve barsak mikrobiyatasindan ekzojen olarak da saglanmaktadirlar. Yenidoganlarin gastrointestinal sistemlerinde mukoza olusumu gibi hizli büyüyen hücrelerde poliamin ihtiyaci yüksektir (10-12). Anne sütü, yenidoganlar için ilk ekzojen poliamin kaynagidir (7). Anne sütünde poliamin içerikleri diyetle alinan poliamin miktarina bagli olarak degisiklik gösterir, bu degisim sperminde az, spermidin ve putresinde daha fazladir. Anne sütünde spermin ve spermidin konsantrasyonu, putresin konsantrasyonuna oranla daha yüksektir (13,14). Poliamin içerikleri ilk hafta boyunca artarak 1-2 hafta sonrasinda maksimum seviyeye ulasir, daha sonra düsmeye baslar (13,14,15,14,15,16). Preterm ve term bebeklerin anne sütlerinde poliamin içerikleri farkliliklar gösterir (Tablo 1) (15,16,17). Karsilastirmali bir çalismada, putresin, spermidin ve spermin, zamanindan önce dogum yapan annelerin süt örneklerinde sirasiyla 165,6 nmol/dL, 615,5 nmol/dL, 167,7 nmol/dL ve normal sürelerinde dogum yapan annelerin süt örneklerinde 82,4 nmol/dL, 457,5 nmol/dL, 173,4 nmol/dL bulunmustur (18). Görüldügü gibi, normal sürelerinde dogum yapan annelerin sütlerinde, putresin %50, spermidin %25 daha düsüktür, spermin ise hemen hemen degismeden kalmistir. Bu sonuç, poliaminlerin protein sentezini uyarici rolleri dikkate alindiginda, preterm anne sütlerinde protein oraninin daha yüksek olmasi ile uyum içindedir. Anne sütünde poliamin içerigini belirleyen çesitli faktörler bulunmaktadir. Bunlar; anne sütünün alinma zamani, emzirme süresi, annenin diyetle aldigi poliamin ve maternal atopidir. Emziren annelerin sütlerinde poliamin içeriklerine bakilan bir çalismada, diyetle poliamin aliminin anne sütünde poliamin konsantrasyonu ile ilintili oldugu bildirilmistir (18). Annenin boy ve kilosu da anne sütü içerigini etkilemektedir. Ali ve ark. (19), obez annelerin sütlerinde poliamin içeriginin normal kilolu annelerden daha düsük oldugunu göstermis ve bunun obez annelerin beslenme aliskanliklari ile ilgili olabilecegini bildirmistir. Anne sütlerinde poliamin içerikleri farklilik göstermektedir (Tablo 1) (7,8,9,10,11,8,9,10,11,12,13,14,15). Bu farkliliklarin nedenleri, annenin diyeti, emzirme süresi, örnek alinan zaman ve örneklerin analiz yöntemlerindeki degisiklere bagli olabilir. Ancak laktasyon süresince degisim modeli genelde uyum içindedir. Çalismalarda degiskenlik göstermekle birlikte, genel olarak spermidin ve spermin konsantrasyonu putresinden daha yüksektir. Dogumu takip eden günlerde laktasyon süresince poliaminlerin konsantrasyonu artar ve bir süre sonunda azalarak devam eder.

Anne Sütünde Poliaminlerin Fonksiyonu ve Önemi

Yenidogan ve bebeklik dönemlerinde poliamin alinmasi barsak matürasyonu ve immün sisteminin gelisiminde önemlidir. Bebek beslenmesinde yüksek poliamin içerigi, barsak gelisiminde önemli rol oynamaktadir. Saglikli bebeklerin barsaklari, özellikle ilk üç ay boyunca, besin proteinlerine daha geçirgendir (21,22). Dandrifosse ve ark. (6) tarafindan yazilan bir derlemede, anne sütündeki spermin ve spermidin konsantrasyonlarinin, bebek mamalarindakinden daha fazla oldugu, anne sütlerindeki poliamin içeriklerinin degiskenlik gösterdigi, bu degisikligin annenin beslenmesine, yasam kosullarina ve genetik yapisina bagli olabilecegi bildirilmistir (6). Anne sütü alan bebeklerde, allerji ve diger hastaliklara karsi olumlu etkiler görülmektedir (23). Bu etkilerin, anne sütündeki yüksek poliamin seviyesi ile olan ilgisi çesitli arastirmalara konu olmustur (6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24). Ilk bes yilda anne sütü ile yüksek poliamin alinmasi, besin allerjisini, azaltmaktadir. Anne sütünde spermin konsantrasyonu 2 nmol/mL’den daha düsük oldugunda allerji ortaya çikma orani %80 iken, 13 nmol/mL’den daha yüksek oldugunda yaklasik %0 oranina inmistir (6). Anne sütü ve formula ile beslenen prematüre bebekler üzerinde yapilan çalismalarda, makromoleküllerin barsak geçirgenliginin farkli oldugu, mamada poliamin miktari anne sütündekine es oranda ilave edildiginde bu farkliligin ortadan kalktigi tespit edilmistir (25). Son çalismalar, poliamin metabolizmasinin translasyonel kontrol altinda oldugunu, bu nedenle farkli hastaliklarda rol oynadigini ve yenidogan süreçte etkilerinin arastirilmasinin önemli olacagini ortaya koymustur (26). Poliaminler, yenidoganlarda barsak gelisiminde rol alirlar. Hayvan çalismalarinda poliaminlerin, özellikle spermin ve spermidinin, barsak gelisiminde önemli oldugu bildirilmistir (16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27). Erken doganlar için olgun sütün poliamin konsantrasyonu, zamaninda dogan bebeklerin anne sütündekinden daha yüksektir, benzer egilim kolostrum ve geçis sütünde de gözlenir (28). Farkli spermidin/spermin oranlari prematüre bebeklerde barsak kalinlasmasini etkiler. Ratlarda da benzer sekilde süt poliaminleri, rat intestinal ve sistemik immün sistemini gelistirmistir (29). Poliaminlerin, anne sütü alan bebeklerde neonetal süreçte gastrointestinal sistemin gelismesinde rol alarak, antijenik proteinlerin mukozadan geçirgenligini azalttigi ve besin allerjilerine karsi koruyucu etki gösterdigi ileri sürülmüstür (30). Poliamin oksidaz enzimi (PAO; EC 1.5.3.11) tüm canli hücrelerinde bulunan enzimlerden biridir. Substratin yapisina bagli olarak spermin veya spermidinin, oksidatif deaminasyonunu katalizler ve spermidin veya putresin olusturur (31). Diamin oksidaz (EC, 1.4.3.6), putresinin yikimini katalizler, sonuçta γ-aminobütirik asid veya malondialdehid olusur (32,33). Bjelakovic ve ark. (34) birinci ay emzirme süresince anne sütünde poliamin oksidaz aktivitesinin arttigini, diamin oksidaz aktivitesinin ve malondialdehid seviyesinin azaldigini tespit ettiler. Poliaminler, metabolik olarak poliaminoksidazlar araciligiyla amino aldehidler ve hidrojen perokside dönüsürler. Bu ürünlerin antimikrobiyal etkilerinin bulunmasi, laktasyon sürecinde anne sütünün koruyucu etkisine isaret edebilir (34).

Inek Sütünde Poliamin Içerikleri ve Anne Sütüyle Karsilastirilmasi

Insan ve inek sütlerinin poliamin içeriginin karsilastirildigi bir çalismada, laktasyonun basladigi ilk 8 haftada önemli farkliliklar gözlenmistir. Avrupali annelerin sütlerinde putresin ve kadaverin konsantrasyonlari laktasyonun 5. gününden 5. haftaya kadar lineer düsüs gösterirken 8. haftada ayni düsük seviyede kalmistir. Thai anne sütlerinde ise düsük konsantrasyonla baslamis, laktasyonun 2. haftasina kadar artmis ve sonrasinda hizla azalmistir. Bunun, annelerin diyetlerinde, poliamin sentezinde önemli olan metiyonin alimindaki farkliliktan kaynaklandigi ileri sürülmüstür. Spermidin ve spermin miktarlarinda ise laktasyonun 5. haftasi sonunda belirgin bir artis gözlenmistir. Avrupali annelerde spermidin konsantrasyonu, 6. haftada 116 nmol/L’den 960 nmol/L‘ye, spermin konsantrasyonu 5. günde 70 nmol/L’den 6. haftada 1857 nmol/L’ye degismistir. Inek sütünde, ayni laktasyon sürelerinde, spermidin içerigi ise insan sütünün beste biri, spermin konsantrasyonu yirmide biri oraninda bulunmustur (7). Genelde anne sütünün poliamin içerigi, inek sütündekine oranla daha yüksektir. Bunun, inek sütünde yüksek oranda bulunan diamin oksidaz veya poliamin oksidaz enzimlerinin yüksek aktivitesinden kaynaklandigi ileri sürülmüstür (14).

Formulalarin Poliamin Içerikleri

Ideal formula kompozisyonunda besin bilesenlerinin yani sira büyüme ve gelismeden sorumlu mikro besin maddelerinin de yer almasi gerekir. Özel bilesenlerle birlikte yüksek beta-palmitat ve uzun zincirli çoklu doymamis yag asitleri desteginin faydali oldugu belirtilmistir. Laktoferrin katkisinin büyüme ve immün yanit olusturma açisindan olumlu oldugu ifade edilmistir (35). Poliaminlerle zenginlestirilmis formula ile beslenen fare yavrularinin sistemik ve intestinal immün sisteminin gelisimine olumlu katki sagladigi tespit edilmistir (36). Formulalarda poliamin içeriginin analiz edildigi çalismalarda, poliamin içerikleri genel olarak anne sütünden daha düsük bulunmustur (18).

Sonuç

Poliaminlerin çesitli fonksiyonlari vardir; kan-beyin bariyerinden geçisi yönlendirirler, iyon kanal aktivitesini düzenlerler ve gelismede anahtar rol oynarlar. Hücre çogalmasi ve farklilasmasindan sorumludurlar. Spermin ve spermidin, özellikle, immün sistemi ve barsak gelisiminde etkilidirler. Bu nedenle uzun süre anne sütü alan çocuklarin immün sistemi gelisimi daha iyi ve besin allerjileri riski daha düsüktür. Bebek gelisiminde önemli etkileri çesitli literatürlerde ifade edilen poliaminlerin, anne sütündeki miktarlarinin laktasyon süresince izlenmesi ve belirlenmesi; yetersizligi durumunda besin destegi yoluyla emziren anneye veya formulalara ilave edilecek oranlarin belirlenmesi olumlu katkilar saglayabilir. Yazarlik Katkilari Hakem Degerlendirmesi: Editörler kurulu tarafindan degerlendirilmistir.