ÖZET

Prososyal davranış, başka bir kişi veya gruba fayda sağlamayı amaçlayan gönüllü olarak yapılan davranış olarak tanımlanır. Prososyal davranış okul öncesi dönemde, iki yaş civarında ortaya çıkar ve yaşam boyunca sıklığı ve çeşitliliği artar. İnternet, birçok olumlu katkı sağlasa da, kişinin internette maruz kaldığı olumsuz davranışlar zamanla bireylerin bunu normalleştirmesine ve sonucunda insanın bazı duyularını kaybetmesine neden olabilmektedir. Hızla gelişen bir bağımlılık davranışı olan internet bağımlılığı (İB), zayıf sosyal iletişim, yalnızlık, depresyon vb. durumlara yol açabilmektedir. Bununla birlikte birçok olumlu davranışın internet aracılığıyla öğrenilebileceği de unutulmamalıdır. Bu çalışma, adölesanlarda İB ile prososyal davranış arasındaki ilişkiyi değerlendirmeyi amaçladı.

On-on sekiz yaşları arasındaki sağlıklı adölesanlarda kesitsel bir çalışma yapılmıştır. Katılımcılardan sosyodemografik özelliklerini içeren bir anketi ve iki ölçeği yanıtlamaları istenmiştir; i) Young İnternet Bağımlılığı Ölçeği-Kısa Formu (YİBÖ-KF); İB’yi değerlendirmek için, ii) Çocuk Prososyallik Ölçeği (ÇPÖ); prososyal davranışlarda bulunma eğilimini değerlendirmek için. Ölçek puanları, katılımcıların sosyo-demografik özelliklerine göre birbirleriyle karşılaştırıldı.

Araştırmanın örneklemini yaş ortalaması 13,75 olan 488 adölesan (292 kız, 196 erkek) oluşturmuştur. YİBÖ-KF puanını en çok etkileyen parametrenin adölesanın günlük internet kullanım süresi olduğu (p<0,01 ve β=0,396) ve ÇPÖ puanını en çok etkileyen parametrenin okul başarısı olduğu belirlenmiştir (β=-0,166, p<0,001). ÇPÖ ile YİBÖ-KF arasında negatif korelasyon bulundu (p=0,001, r=-0,269). Ayrıca adölesanın ÇPÖ puanı, adölesan ve babaya göre özellikle annenin günlük internet kullanım süresi ile negatif korelasyon göstermiştir (p=0,344 ve r=-0,043).

İB riski ile prososyal davranışlar arasında ters bir ilişki olduğu için, İB riski yüksek olan adölesanlarda prososyal davranışlar motive edilmelidir. Adölesanlarda prososyal davranışları artırmak için annelere kendi günlük internet sürelerinin adölesanın prososyal davranışları üzerindeki etkisinin adölesanın kendi günlük internet kullanım süresinden daha anlamlı bir etkisinin olduğu anlatılmalıdır.